اندیشه

رسانه‌های گروهی، کاربران همه‌چیز‌خوار، گسست سرمایه اجتماعی

چکیده در نوشتار پیش‌رو برقراری ارتباط دو سویه میان کاربران «همه‌چیزخوار رسانه‌ای»¹ ایران و «رسانه های گروهی»² غرب که همگام با اهداف جهان‌گرایانه شرکت‌های چند ملیتی به پیش می‌تازند، در گسست «سرمایه اجتماعی»³ که در دانشنامه علوم اجتماعی (همبستگی میان

اسلام؛ صلح یا تسلیم؟

درآمد یکی از کلیدواژه هایی که در شناخت دین اسلام و ترسیم سیمای اعتقادی و اجتماعی و سیاسی و تمدنی آن مهم است و سزاست در این باب تحقیق و تأمل شود، معنا و مفهوم واژه ی «اسلام» است. در

لائیسیته به لحاظ اخلاقی قابل دفاع است

زیتون: چهل‌و سومین جلسه از مجموعه گفت‌وگو‌ها و سخنرانی‌های «حلقه دیدگاه نو» در تاریخ ۲۴ اسفند ۹۹  با سخنرانی مصطفی ملکیان برگزار شد. مجری برنامه  محمدرضا فرطوسی بود و  در سخنانی کوتاه با اشاره به دل‌مشغولی‌های آقای ملکیان،  روند اجرای

آیا به بدن نیاز دارید؟

مقدمه مترجم: در این نوشته کوتاه، نویسنده تلاش کرده است به سراغ نفس‌شناسی بوعلی سینا رفته و در رویکردی توصیفی/انتقادی این نظریه را واکاوی کند. برای روشن‌شدن بیشتر استدلالاتی که نویسنده به بوعلی سینا نسبت داده است، بعضی از گزاره‌های

روشنفکران همه‌چیز‌دان و بازی با کلمات

گفتارهای اخیر دکتر عبدالکریم سروش در باب نسبت دین و قدرت و ارایه تصویر اقتدارگرا از پیامبر اسلام بحث ها و جدل‌های زیادی را در میان افراد با نحله های فکری گوناگون و پشتوانه های علمی مختلف برانگیخته است. سروش

نفوذ و گسترش تفکر وهابی‌گری در افغانستان

چکیده فرقه‌ای که امروز خود را وهابی می‌خوانند به‌رهبری محمد بن عبدالوهاب (۱۱۱۵-۱۲۰۶ق) در سرزمین نجد شکل‌گرفت و مدعی بازگرداندن اسلام به‌ خلوص و سادگی آغازین خود و پیکار با بدعت در دین بود. مقاله حاضر به تفکر وهابی‌گری و

ایمان و تاریخ ؛ در باب نظریه‌ی «دین و قدرت» عبدالکریم سروش

مقدمه این مقاله ناظر به سلسله سخنان «دین و قدرت» عبدالکریم سروش نگاشته شده است. با این‌که یادداشت‌ها و مقالات بسیاری در نقد ادعاهای سروش نگاشته شده، بنا به اهدافی که ذیلاً آورده‌ام این مقاله برای خود جایگاهی، هر چند

نقدی بر «قران یک متن مسئله‌دار و مسئله‌انگیز است»

اخیراً در «زیتون» گزارشی از سخنرانی آقای محمّدعلی امیر معزّی (از اساتید دانشگاه پاریس) منعکس شد که مایۀ شگفتی و ناخرسندی بسیاری از قرآن‌شناسان را فراهم آورد. شگفتی از اینکه جناب امیر معزّی راه و روشی را در قرآن‌پژوهی پیش

از این «روشنفکری دینی محترم » تا آن «روحانی محترم»

در چهاردهم فوریه سال جاری یک جلسه ی مجازی تحت عنوان «ارزیابی تحلیلی نقدهای نظریه ی دین و قدرت» دکتر سروش با حضور صاحب نظریه و سه منتقد به نام های آقایان دکتر حسین کاجی، دکتر حسین کمالی و دکتر

سه‌ نکته‌ی تکمیلی در باب نظریه‌ی «دین و قدرت»

پیشتر در نوشته‌ای شش نکته‌ی سنجش‌گرانه در باب نظریه‌ی «دین و قدرت» طرح کرده بودم. در این نوشته سه نکته‌ی تکمیلی دیگر بر آن می‌افزایم. ۱. جایگاه علی در نظریه‌ی «دین و قدرت» نظریه‌ی «دین و قدرت»، محمد را «قدرت‌طلب»

جهاد اسلامی، ماهیت و اهداف آن

درآمد در ادامه‌ دو مقاله قبلی، اکنون، وقت آن رسیده است که به جهاد و قتال به عنوان سیره پیامبر در قرآن بپردازیم و ببینیم که جهادها و جنگهای متوالی نبی اسلام در مدینه چگونه بوده و دارای چه انگیزه

برما بسی کمان ملامت کشیده‌اند (۲)

در پاسخ به فقیه محترم جناب آقای علیدوست شکر الله مساعیه* یکم: به تجربه دریافته‌ام که ناقدان آراء صاحب این قلم از سه طایفه بیرون نیستند: – یا سیاسی‌کارانی که شهوت شهرت و آرزوی آوازه کاذب دارند و مزدورانه و

قران یک متن مسئله‌دار و مسئله‌انگیز است

زیتون– نهم اسفند ۱۳۹۹، چهل‌ویکمین  نشست مجازی «حلقه‌ی دیدگاه نو» با عنوان «مطالعاتی تازه درباب ریشه‌های اسلام و قرآن» با سخنرانی محمدعلی امیرمعزی، برگزار شد. در ابتدای این جلسه یاسر میردامادی، مجری و مدیر جلسه، به معرفی سخنران «پروفسور محمدعلی امیر

اضطراب در متن یا متن در اضطراب؟

پس از انتشار مقاله نگارنده با عنوان «نواندیشان دینی و غرابت مفهومی یک حدیث»  که در سایت زیتون، پژوهشگر محترم آقای عدنان فلاحی، در یادداشتی با عنوان «دشواره‌ی تواتر»  در همان‌جا، به‌نقد  آن پرداخت و کوشید نشان دهد که مفهوم تواتر

اسلام سیاسی در تونسِ پسا بهار عربی؛ خوانشی در تجربه‌ی جنبش النهضه

جنبش النهضه از جمله جنبش‌های بارز سیاسی با مرجعیت اسلامی است که چه پیش و چه پس از آن‌چه که «بهار عربی» خوانده شد، در تونس نقش‌آفرینی داشته است. این جنبش پیشینه‌ی اپوزیسیون‌بودن و نیز تجربه‌ی حکمرانی را در کارنامه‌ی خود

ما و میراث زمامداری پیامبر

درآمد در این نوشته می کوشم به این پرسش پاسخ دهم که ما به عنوان مسلمان و مؤمن به وحی و قرآن و پیامبر و میراث او امروز چه نسبتی می توانیم بین خود با میراث فرمانروایی محمد در مدینه

دشواره‌ی «تواتر»

آقای محمد حسینی در نوشتاری با عنوان «نواندیشان دینی و غرابت مفهومی یک حدیث» که در سایت زیتون منتشر شده است، ضمن اشاره به نوشتار نگارنده درباره‌ی خبر واحد «اُمرت أن اقاتلَ الناس…» با استناد به سخن برخی محدثان عصر

در آمدی بر شکستِ عقلانیتِ بلخی

درآمد: سُفرۀ خرد و خرد‌گرایی در پهنایِ تاریخ ــــ گاه پیوسته و گاه گسسته ــــ در مراکز و تمدن‌های بسیاری پهن شده و بر تارکِ ظلمت‌های مشبع از ناعقلانیت و جهل درخشیده است. شاید در گزارش از خردگرایی و عقلانیتِ

نواندیشان دینی و «غرابت مفهومی» یک حدیث

«غرابت مفهوم»، حجابی بر سیمای تاریخی یک روایت نقدی بر خوانش عبدالکریم سروش و منتقدین او از حدیث [امرت ان اقاتل الناس…] ۱. در نظریه‌ی اخیر عبدالکریم سروش درباره‌ی نسبت میان دین و قدرت و شخصیت پیامبر، پای حدیثی از پیامبر

رقص در ترازوی اخلاق

مدت‌هاست در این اندیشه ام که درباره «رقص» بنویسم و تلقیِ خویش از این کنش انسانیِ پر بسامد در جوامع پیرامونی را با مخاطبان در میان گذارم.[۲] جهت ایضاح بیشترِ مدعیاتم، از پی دکارت، فیلسوف فرانسویِ سده شانزدهم که می

محمّد چگونه زمامداری بود؟

درآمد این مبحث ذیل سه عنوان به ترتیب زیر سامان می یابد: ۱– تحلیل مقدماتی از حکومت پیامبر در مدینه ۲- آیا حکومت پیامبر مشروعیت آسمانی داشت؟ ۳- ویژگی‌های ملکداری پیامبر البته ادامه آن موضوع جهاد اسلامی است که جداگانه

روح اجتماعی دین؛ از احضار روح مصباح تا احضار روح شریعتی

خلاصه بحث‌های اخیر درباره رابطه دین و قدرت، علاوه بر نقد دین، امکان ارزیابی انتقادی پروژه روشنفکری دینی را نیز میسر کرده است. یک آفت آشکار در سال‌های اخیر تقلیل دین به روان‌شناسی است. در اینجا این فرضیه مطرح می‌شود

پیامبر اسلام، رهبر اقتدارگرا یا رهبر فرهمند؟

مقدمه نظریه‌ی دین و قدرت استاد ارجمند‌ دکتر عبدالکریم سروش در هفته های اخیر واکنش‌های متعددی را به‌دنبال داشته است. من نیز می‌کوشم نکات خود را در باره‌ی این نظریه قلمی ‌کنم. برخی از نقدها را خوانده و شنیده‌ام (مشخصاً

تکمله‌ای بر بحث کدیور درباره‌ی خبر واحد «اُمرتُ أن اُقاتِلَ الناس…»

دکتر محسن کدیور در جلسه‌ی دوم نقد بحث «دین و قدرت» دکتر سروش،  متوجه خبر واحد «اُمرتُ أن اقاتِلَ الناس…» شده و آن را به دلیل تضاد با محکمات قرآنی، فاقد اعتبار و استناد خوانده است. خالی از لطف ندیدم پاره‌ای

محمد رسول‌الله؛ پیامبر رحمت یا «عارف مسلح»؟

زیتون-  یکشنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۳۹۹، سومین جلسه از سلسله نشست‌های «سرای گفت‌وشنود» در «حلقه‌ دیدگاه نو» پیرامون موضوع «دین و قدرت» با سخنرانی سه تن از  منتقدان و پاسخ صاحب نظریه برگزار شد.  در این نشستِ مجازی که بیش از دوساعت

مروری بر نقد دکتر کدیور بر مقوله‌ «دین و قدرت»

آقای دکتر محسن کدیور، نقدی دنباله‌دار بر مقوله «دین و قدرت» این‌جانب آغازیده‌اند که تاکنون یک بخش آن منتشر شده است. ملاحظاتی بر این نقد دارم که به کوتاهی می‌نویسم تا طریق تفاهم گشوده‌تر گردد: یکم ـ نقد ایشان با

داستان فدک

اشاره:  به مناسبت رحلت دخت نبی و بانوی محتشم تاریخ اسلام حضرت فاطمه سابقه فدک طبق گزارش منابع عالم زاده  (از جمله ابن هشام و بلاذری در فتوح و یاقوت در معجم البلدان) پس از آن که پیامبر در خیبر

شش نکته‌ی سنجش‌گرانه در باب نظریه‌ی «دین و قدرت» سروش

۱. تقریر نظریّه سخن اصلی سروش در نظریه‌ی «دین و قدرت» آن است که رخدادهای تاریخی ثبت شده از زندگی پیامبر اسلام نشان می‌دهند که محمد فردی قدرت‌پرهیز نبوده بلکه قدرت‌طلب و اقتدارگرا بوده و برای کسب، حفظ و توسعه‌ی

نقدِ نقد؛ منتقدانِ سروش و غفلت از سه اصل

اوایل دهه‌ی نود، زمانی که دکتر عبدالکریم سروش اولین مقالات از نظریه‌ی رویای رسولانه را منتشر می‌کرد، واکنش‌ها حکایت از یک شکاف مهم در ساحت فکری جریان نواندیشی و روشن‌فکری دینی داشت. شکافی که به مرور سروش را از ردیف