اندیشه

نظریه رؤیاهای رسولانه و مسئله اعتبار و معنای متن

چکیده: در این نوشتار کوشیده‌ایم نشان دهیم ۰اولاً؛ بر اساس نظریه رؤیاهای رسولانه قرآن از سه بخش تشکیل شده است:‌ ۱- روایت پیامبر از رؤیاهای خویش که می‌پذیریم روایت‌های صادقانه‌‌ای است. ۲-تعبیر پیامبر از رؤیاهای خویش که معلوم نیست صادق

چالش‌های تاریخ‌نگاری دین

درآمد اول بگویم که من هم از گذشته‌ها (حتی از دوران نوجوانی) به تاریخ و موضوعات تاریخی علاقه‌مند بوده ام و هم بعدها به طور متمرکز روی تاریخ اسلام کار کرده و چند سالی نیز در دانشگاه تاریخ اسلام تدریس کرده

امانوئل کانت؛ فیلسوفی ایده‌آلیست یا رئالیست؟

امانوئل کانت(۱۷۲۴-۱۸۰۴) همواره در مورد نوسانی که به طور دائم میان جزم اندیشی لایب‌نیتسی[۲]  و شک‌گرایی هیومی[۳] تا آن زمان وجود داشت، ابراز نگرانی می‌کرد.  از نظر کانت، متافیزیک  تا  آن زمان در تاریکی در پی یافتن پاسخ بوده است

پیامبر و پیغام سروش؛ غیاب غیب و منطق استثنا

(قسمت دوم و نهایی) ۱.  در «وحی بیداری» ما با نظامی از جهان روبرو می‌شویم که معرفت آن موضوع میراثی ۱۴۰۰ ساله است. این جهان ملکوت دارد. عالم غیب دارد. فرشتگان دارد. هدایت دارد. خدایی همه جایی دارد که ظاهر

گاه در سایه نشسته است (۱)؛ واکاوی مرگ در آثار سپهری

در این فصل مایلم به موضوع «مرگ» بپردازم. سپهری، به گواهی هشت‌ کتاب، شاعری مرگ اندیش بود و در این باب تاملات بسیار کرده بود. مقوله مرگ از موضوعات اگزیستانسیلی است که همه ما آدمیان با آن آشناییم.[۱] شاید قصه

پیامبر و پیغامِ سروش؛ آیا قرآن را می‌توان به خواب‌نامه فروکاست؟

دکتر عبدالکریم سروش در سال‌های اخیر بحثی را آغاز کرده که نهایتا در قالب کتابی اینک در دسترس عموم است: کلام محمد، رویای محمد (انتشارات صقراط، ۱۳۹۷). من تا زمان خواندن این کتاب تصور مبهمی از بحث‌های ایشان داشتم و

حرمت نکاح قبل از بلوغ

چکیده: چگونه فقهاء ما، با استناد به روایات مجعول فتوی می‌دهند که ولیّ صغیر می‌تواند او را به نکاح دیگری درآورد، بدون رضاء و اذن او. و تازه صغیر وقتی به سن بلوغ برسد، اختیار نسخ چنین نکاحی را ندارد، درحالیکه

خیابان در رژیم‌های غیر دموکراتیک چگونه عمل می‌کند؟

زیتون–ابوالفضل مظلوم‌زاده: اعتراض‌های چند هزار نفری مردم که در خیابان‌های رژیم‌های غیردموکراتیک اتفاق می‌افتد، بیش‌از آن‌که تصویری از قربانی‌شدگان سرکوب باشد، نتیجه‌ی سرکوب است. اما در مقابل، به تعبیر فوکو، «هرجا که سرکوب باشد، مقاومت نیز وجود دارد.» افرادی که امکان

قلبِ حقیقت آبی است

در ادامه بحثی که در فصل گذشته آغاز نمودم، مایلم در باب مفهوم «هیچ» به نکته‌ای اشارت نمایم. همان گونه که در فصول پیشین به تفضیل توضیح دادم، سهراب وقتی از «هیچ» یا «پشت هیچستان» یاد می‌کند، نوعی ساحت قدسی

پروتستانتیسم و فمنیسم؛ نقش نواندیشی دینی در بسط برابری‌خواهی زنان

 رفرم دینی و پروتستانتیسم نقش مهمی در ظهور مدرنیته داشته است تا آنجا که برخی صاحب نظران برآمد مدرنیته و پیدایش جهان مدرن را بر دو پایه مهم عصر روشنگری و بسط انسان گرایی و عقلانیت از یکسو و رشد 

گناهکار یا قربانی؟ آمرزش یا عقاب؟

چکیده: بر کسی که به اضطرار و درماندگی و زیر فشار و اجبار و تهدید، مرتکب گناهی شود، عذابی نیست، نه مورد مؤاخذۀ الهی است و نه مورد مؤاخذۀ قانون. اما جامعه و حاکمیت، مسؤولیت خود را در قبال این اشخاص

ریشه‌های نوافلاطونی تصوف

مقدمه مترجم: قصدم برای نوشتن شرحی نوافلاطونی بود بر غزل معروف حافظ با مطلع: در ازل پرتوی حسنت ز تجلی دم زد / عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد برای نگارش چنان شرحی، لازم بود مکرر به دیدگاه‌های

من در چارچوب نهاد امامت کار می‌کنم

زیتون-کریم آقاخان یا آقا خان چهارم، چهل‌ونهمین امام شیعیان اسماعیلی (شعبه نزاریه) است که پیروان آن بالغ بر ۱۵ میلیون نفر برآورد می‌شود و در حدود ۱۰٪ درصد از مجموع شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند. متن پیش‌رو مصاحبه‌ی سردبیر مجله‌ی

«گناه» از منظر حافظ و نیچه

۱. سالهاست که با دیوان حافظ مأنوسم؛ هم از او می‌خوانم و هم درباره او. آثار عموم حافظ‌ پژوهان برجسته فارسی زبان را از نظر گذرانده‌ام. همچنین چند صباحی است به شرح فلسفه نیچه با محوریت اثر  تبارشناسی اخلاق که

راه رهایی از «خشم»؛ از منظر یک فقیه سنتی و یک نواندیش دینی

ایده‌هایی که آیت‌الله خمینی برای درمانِ خشم ارائه می‌دهد، غالباً به جنبه ظاهری توجه دارد. گویی اگر غیظ و غضب را در ظاهر فرو خوری و دم بر نیاوری، درمان خشم نیز حاصل آمده و تربیت اخلاقی به سرانجام رسیده است. در ایده‌ی دباغ اما با تغییر نگرش و عاملِ ذهنی، اساساً می‌توان فرد را از موضع قربانی شدن رها ساخته و اسباب خشم را از میان برداشت. در این حال دیگر نه خشمی در ظاهر بروز خواهد یافت و نه حزنی درونی به‌وقوع خواهد پیوست.

مسلمانی و عدالت؛ به بهانه‌ی گفتگوی پرگاری عبدالکریم سروش

تلویزیون بیبیسی فارسی گفتگویی را میان دو مناظرهکننده اوایل دوران انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ ترتیب داد که در قسمت دوم استاد عبدالکریم سروش برای اظهار نظر در باب نظام سیاسی و قانون به سؤال کشیده شد. مایلم، با توجه به موضعگیری

خمینی و شاه را در ماه و چاه نبینیم

زیتون-«در گرماگرم انقلاب عده‌ای چنان مفتون آقای خمینی شده بودند که او را در ماه می‌دیدند و اکنون عده‌ای دچار توهمی ‌شده‌اند که می‌خواهند او را در چاه ببیند، در حالی که خمینی و شاه را نه در چاه‌ و

در غرب خبری نیست

آخرین مبحثی که مدنظر قرار داده‌ام، غرب‌شناسی سهراب و بررسی تصویری است که او از مغرب زمین در مکتوبات خود به دست می‌دهد.[۱] این موضوع را نمی توان چندان در اشعار او سراغ گرفت و بیشتر در نوشته‌های سهراب بروز

پرتره‌ی دختران خیابان انقلاب و بازگشت به سیاست

پدیده‌ی دختران خیابان انقلاب و واکنش قهرآمیز حکومت، در یک مبارزه‌ی دیالکتیکی، در دو جهت متفاوت بود: یکی، ارتقای آزادی‌های فردی به وسیله‌ی «خود»، و دومی، تلاش دیگری ـ‌حکومت و لایه‌های اجتماعی وابسته‌ـ برای خلل در این وضعیت و نازل‌کردن

ونزوئلا؛ کودتا یا شکست یک نظام ایدئولوژیک

گروهی در کشور ما بر این باور شده اند که دولت امریکا و مخالفین دولت مادرو در حال شکل دادن به‌یک کودتا در ونزوئلا هستند. حمایت دولت ترامپ از مخالفین مادرو بیشتر به سرشتن این فکر و رشد این باور

در چهلمین سالِ یک انقلاب بهمنی، شاه یا خمینی؟

زیتون– در روزهای اخیر، سخنرانی عبدالکریم سروش در منلوپارک کالیفرنیا، واکنش‌ها و انتقادهای بسیاری را برانگیخته که ناظر به بخش‌هایی از این سخنرانی بود. متن پیش‌ رو، خلاصه‌ای از این سخنرانی است که از سوی عبدالکریم سروش برای انتشار در

سی سالگی یک نظریه؛ قبض و بسط تئوریک شریعت

زیتون–نگار رها: قبض و بسط تئوریک شریعت، نظریه تکامل معرفت دینی نام کتابی است که در سال ۱۳۷۰ در فضای فکری- فرهنگی جامعه ما منتشر شد. اما پیش از آن ، انتشارش به صورت سلسله مقالاتی در مجله کیهان فرهنگی از

مفهوم شهروند پویا، سرمایه اجتماعی

مفهوم شهروندی پویا (Dynamic citizenship) در سال‌های اخیر به موضوعی برای پژوهشگران علوم اجتماعی تبدیل شده است و بر این امر تاکید دارد که شهروندان با مشارکت خود در حوزه عمومی و قدرت می‌توانند به توسعه سیاسی شتاب ببخشند و

چهل‌سالگی انقلاب؛ کارنامه‌ی بداخلاقی روحانیت

این روزها سئوالات زیادی در مورد انقلاب اسلامی ایران مطرح شده است. گروهی اعتقاد دارند که انقلاب اسلامی ایران زودرس بود و مشکلات سیاسی بعد از انقلاب نتیجه پروسه سریع انقلاب بود که اجازه نداد تا در ظرف زمانی طولانی

انقلاب ۵۷ و مسئله زن

زن در فقه اسلامی و به تبع آن در حکومت دینی و اندیشه‌ی روحانیت یک «مسئله» است، زیرا جنسیت در فقه یک عامل تغییردهنده است. باید افزود که جنسیت تنها عامل تغییردهنده نیست، بلکه بردگی و اختلاف دین نیز از

برآمد یک تجربه: امتناع حکومت دینی در چهلمین سال انقلاب

درآمد این نوشتار به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب ایران منتشر و در اختیار مخاطبان قرار می گیرد. آنچه در این متن عرضه می شود محصول دانش نویسنده از تاریخ اسلام و به ویژه برآمد تجربه ناکام جمهوری اسلامی ایران

حضور «هیچ» ملایم؛ روایت سپهری از امر متعالی

تاملات و تتبعاتم نشان می دهد که از اواخر دفتر چهارم است که واژه «هیچ» و «هیچستان» در هشت کتاب سر بر می آورد و پیدا می شود؛ پیش از آن سپهری از «خدا» یاد می کند. چند شعر از

شورا و جای خالی قدرت

چکیده: انگاره‌ی دموکراسی، به‌رغم برخورداری از جایگاهی ممتاز در اندیشه‌ی سیاسی مدرن و چیرگی مثال‌زدنی در سیاست‌ورزیِ سیاست‌ورزان زمانه، با بحران آشفتگی معنا روبه‌روست. کاربست این واژه در نظریات سیاسی در هر سیاق و یاری جستن از آن در بیشینه‌ی مبارزات

به بهانۀ واقعۀ حرمت ابدی زن و شوهر جوان

بر اساس انتشار خبر «حرام شدن ابدی زن و شوهر جوان، به دلیل یک حکم شرعی!» در فضاء مجازی، ضروری دیدم با توجه به آموزه‌های قرآن کریم، توضیحی پیرامون آن بنویسم. قبل از ورود به مطلب، ذکر این نکته ضروری