بایگانی

مقدمه ژوزف وُروس[۱] در مقالۀ «در باب بنیان‌‌های فلسفی پژوهش‌های آینده»[۲] یادآوری می‌‌کند که «دانش‌پژوهی نمی‌‌تواند به شکلی مناسب یا کامل در غیاب فهم کارکرد فلسفه‌‌ای که زیربنای آن را تشکیل می‌‌دهد، تحقق یابد» (Voros, 2007: 70). درحالی‌‌که نقش چارچوب‌‌های فلسفی برای رشته‌‌‌هایی مانند فیزیک که تاریخی طولانی ادامه…

 زیتون ـ محمد جواد اکبرین: امروز نهم شهریورماه، ۴۱سال از ربوده شدن امام موسی صدر می‌گذرد؛ او را امامِ گفتگو می‌خوانند؛ رهبر شیعیان لبنان که عمرش را در دعوت به همزیستی مسالمت‌آمیز و «شراکت انسانی» گذراند و برای گفتگو با «دیگری» هیچ مرزی نداشت. میراث او را شاید ادامه…

در این فصل برآنم تا به رابطه سپهری با تکنولوژی و روایت او از مفهوم «درخت» در هشت کتاب بپردازم. تکنولوژی یکی از مضامین و مقولاتی است که می توان  درباره آن در اشعار سپهری سخن گفت. ابتدا پیشینه این بحث را به اختصار توضیح می دهم، سپس ادامه…

آنچه من در بزم شوق آورده ام دانی که چیست؟     یک چمن گل یک نیستان ناله یک خمخانه می زنده کن باز آن محبت را که از نیروی او            بوریای ره نشینی درفتد با تخت کی[۱] ارمغان حجاز آخرین مجموعه از شعرهای فارسی اقبال لاهوری، شاعر عارف و ادامه…

فیلسوفانی همچون دکارت، لاک و هیوم شناخت(معرفت) را رابطۀ میان ذهن و واقعیت در قالب  «تجربه» می‌دانستند. برای مثال لاک بر اساس این جملۀ معروفش که”حواس در ابتدا در ایده‌های[۲] مشخصی قرار می‌گیرد”[۳]، بر این باور بود که ساختار ذهن ما به‌گونه‌ای است که جهان را همانگونه که ادامه…

حج همچون امامت، انتظار، عاشورا و شهادت یکی از چند موضوعی است که دکتر شریعتی آن را از اسلام برگرفته و پروژۀ فکری خود را به تمسک بر آن به پیش برده ، گسترش داده و عمق بخشیده است. حداقل دو جلد از مجموعه آثار سی و چند ادامه…

درآمد خوانندگان سلسله مقالات «جستارهایی در تاریخ هفتاد سال نخست اسلام» به یاد دارند که در سال گذشته نوشتار بلندی با عنوان «پیامبر و خلفای نخستین در حدیث دیگران» در «زیتون» انتشار یافت و اندکی بعد در کنار دیگر مقالات آن جستارها، در جلد دوم کتابی با همین ادامه…

زیتون– کاهش کنش متشرعانه و افزایش رشد بی‌دینی یا تحول سبک دینداری در جامعۀ ایران به‌ویژه در اقشار جوان این جامعه در دهۀ اخیر، با رشد گرایش‌های ملی‌گرایانه و مهین‌دوستانه همراه بوده است. در این ملی‌گرایی و میهن‌دوستی، توجه به ایران قبل از اسلام نقش ویژه‌ای دارد. این‌که چطور می‌توان ادامه…

یکی از مسائلی که در دوران نوین، دربارۀ نظام حقوقی اسلام پیش کشیده شده موضوع نابرابری خون‌بها و دیۀ زن و مرد است. در زمانه‌ای که برابری حقوق اساسی زن و مرد به یکی از آرمان‌های جوامع پیشرفته تبدیل شده است، طرح چنین موضوعی دور از انتظار نیست. ادامه…

امروزه با ظهور پدیده‌های تکنولوژیکی همچون رسانه‌های اجتماعی که موجب افزایش سرعت و سهولت تبادل اطلاعات شده‌اند، افرادی که دانش و توانایی سفسطه کردن و  بازی با لغات و مفاهیم را دارند به راحتی می توانند به اذهان عمومی در راستای مقاصدشان جهت‌دهند. در این رهگذر می توان ادامه…

سخن گفتن از غزالی و فلسفه اخلاقش، براستی امری سهل الممتنع است. از آن جهت که آثار فراوانی هم از او و هم شرحهای بسیاری از آثارش در دسترس است، آسان نمود است، اما از آن جهت که غزالی میراث دار سنتهای گونه گونی است که بدانها دلبستگی ادامه…

غالب دولتمردان، سیاستمداران و گروه‌های حامی در ایران با تقلیل مفهوم «امنیت‌ملّی» به بُعد نظامی و تهدیدهای خارجی، افکار عمومی را از دیگر جنبه‌های مهّم و برجسته‌ی آن منحرف می‌کنند. ارتباط‌دادن صرف مباحث امنیتی به متغیرهای بیرونی، در بهترین حالت علاوه بر مصرف ایده‌ئولوژیک، نشانه‌های خطرناک برای امنیت ادامه…

چکیده: در این نوشتار کوشیده‌ایم نشان دهیم ۰اولاً؛ بر اساس نظریه رؤیاهای رسولانه قرآن از سه بخش تشکیل شده است:‌ ۱- روایت پیامبر از رؤیاهای خویش که می‌پذیریم روایت‌های صادقانه‌‌ای است. ۲-تعبیر پیامبر از رؤیاهای خویش که معلوم نیست صادق و مصون از خطا باشد. ۳-احکام و تجویزها ادامه…

به موضوع «مرگ‌آگاهی» و تبیین این نگاه سپهری رسیدیم که حال که ما رونده به سمت نیستی هستیم و تفطنی به نیستی و زوال خود داریم، این آگاهی و تفطن چه آثار و نتایجی می تواند داشته باشد و انسان مرگ‌آگاه چه تفاوتی با انسان غیر مرگ‌آگاه دارد؟ ادامه…

درآمد اول بگویم که من هم از گذشته‌ها (حتی از دوران نوجوانی) به تاریخ و موضوعات تاریخی علاقه‌مند بوده ام و هم بعدها به طور متمرکز روی تاریخ اسلام کار کرده و چند سالی نیز در دانشگاه تاریخ اسلام تدریس کرده و مقالات متعددی در دایره المعارف بزرگ اسلامی ادامه…

امانوئل کانت(۱۷۲۴-۱۸۰۴) همواره در مورد نوسانی که به طور دائم میان جزم اندیشی لایب‌نیتسی[۲]  و شک‌گرایی هیومی[۳] تا آن زمان وجود داشت، ابراز نگرانی می‌کرد.  از نظر کانت، متافیزیک  تا  آن زمان در تاریکی در پی یافتن پاسخ بوده است و از این  وضعیت بدتر اینکه در  این ادامه…

(قسمت دوم و نهایی) ۱.  در «وحی بیداری» ما با نظامی از جهان روبرو می‌شویم که معرفت آن موضوع میراثی ۱۴۰۰ ساله است. این جهان ملکوت دارد. عالم غیب دارد. فرشتگان دارد. هدایت دارد. خدایی همه جایی دارد که ظاهر و باطن هر چیز است. همه از اویند ادامه…

در این فصل مایلم به موضوع «مرگ» بپردازم. سپهری، به گواهی هشت‌ کتاب، شاعری مرگ اندیش بود و در این باب تاملات بسیار کرده بود. مقوله مرگ از موضوعات اگزیستانسیلی است که همه ما آدمیان با آن آشناییم.[۱] شاید قصه مرگ مهم‌ترین و ملموس‌ ترین مقوله ای باشد ادامه…

دکتر عبدالکریم سروش در سال‌های اخیر بحثی را آغاز کرده که نهایتا در قالب کتابی اینک در دسترس عموم است: کلام محمد، رویای محمد (انتشارات صقراط، ۱۳۹۷). من تا زمان خواندن این کتاب تصور مبهمی از بحث‌های ایشان داشتم و فکر می‌کردم بیشتر تفننی در مباحث قرآنی است، ادامه…

چکیده: چگونه فقهاء ما، با استناد به روایات مجعول فتوی می‌دهند که ولیّ صغیر می‌تواند او را به نکاح دیگری درآورد، بدون رضاء و اذن او. و تازه صغیر وقتی به سن بلوغ برسد، اختیار نسخ چنین نکاحی را ندارد، درحالیکه وضع دوران جاهلی در میان قریش اینگونه نبوده ادامه…

زیتون–ابوالفضل مظلوم‌زاده: اعتراض‌های چند هزار نفری مردم که در خیابان‌های رژیم‌های غیردموکراتیک اتفاق می‌افتد، بیش‌از آن‌که تصویری از قربانی‌شدگان سرکوب باشد، نتیجه‌ی سرکوب است. اما در مقابل، به تعبیر فوکو، «هرجا که سرکوب باشد، مقاومت نیز وجود دارد.» افرادی که امکان بازنمایی خود در بستر گفتمان مسلّط را از ادامه…

در ادامه بحثی که در فصل گذشته آغاز نمودم، مایلم در باب مفهوم «هیچ» به نکته‌ای اشارت نمایم. همان گونه که در فصول پیشین به تفضیل توضیح دادم، سهراب وقتی از «هیچ» یا «پشت هیچستان» یاد می‌کند، نوعی ساحت قدسی هستی یا فراتر رفتن از تکثر و تنوع ادامه…

 رفرم دینی و پروتستانتیسم نقش مهمی در ظهور مدرنیته داشته است تا آنجا که برخی صاحب نظران برآمد مدرنیته و پیدایش جهان مدرن را بر دو پایه مهم عصر روشنگری و بسط انسان گرایی و عقلانیت از یکسو و رشد  و گسترش رفرم دینی از سوی دیگر دانسته ادامه…

چکیده: بر کسی که به اضطرار و درماندگی و زیر فشار و اجبار و تهدید، مرتکب گناهی شود، عذابی نیست، نه مورد مؤاخذۀ الهی است و نه مورد مؤاخذۀ قانون. اما جامعه و حاکمیت، مسؤولیت خود را در قبال این اشخاص آسیب‌دیده دارند و همین آثار سوئی که از ادامه…

مقدمه مترجم: قصدم برای نوشتن شرحی نوافلاطونی بود بر غزل معروف حافظ با مطلع: در ازل پرتوی حسنت ز تجلی دم زد / عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد برای نگارش چنان شرحی، لازم بود مکرر به دیدگاه‌های فلوطین و نوافلاطونی ارجاع و اذکار داده شود؛ ادامه…

زیتون-کریم آقاخان یا آقا خان چهارم، چهل‌ونهمین امام شیعیان اسماعیلی (شعبه نزاریه) است که پیروان آن بالغ بر ۱۵ میلیون نفر برآورد می‌شود و در حدود ۱۰٪ درصد از مجموع شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند. متن پیش‌رو مصاحبه‌ی سردبیر مجله‌ی فرانسوی لاکوهورت، هانری ویل،  با امامِ فعلی شیعیان ادامه…

۱. سالهاست که با دیوان حافظ مأنوسم؛ هم از او می‌خوانم و هم درباره او. آثار عموم حافظ‌ پژوهان برجسته فارسی زبان را از نظر گذرانده‌ام. همچنین چند صباحی است به شرح فلسفه نیچه با محوریت اثر  تبارشناسی اخلاق که شاید مهمترین اثر نیچه باشد همت گمارده‌ام. این ادامه…

ایده‌هایی که آیت‌الله خمینی برای درمانِ خشم ارائه می‌دهد، غالباً به جنبه ظاهری توجه دارد. گویی اگر غیظ و غضب را در ظاهر فرو خوری و دم بر نیاوری، درمان خشم نیز حاصل آمده و تربیت اخلاقی به سرانجام رسیده است. در ایده‌ی دباغ اما با تغییر نگرش و عاملِ ذهنی، اساساً می‌توان فرد را از موضع قربانی شدن رها ساخته و اسباب خشم را از میان برداشت. در این حال دیگر نه خشمی در ظاهر بروز خواهد یافت و نه حزنی درونی به‌وقوع خواهد پیوست.

تلویزیون بیبیسی فارسی گفتگویی را میان دو مناظرهکننده اوایل دوران انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ ترتیب داد که در قسمت دوم استاد عبدالکریم سروش برای اظهار نظر در باب نظام سیاسی و قانون به سؤال کشیده شد. مایلم، با توجه به موضعگیری ایشان، سخنی کوتاه در باب موضع ما مسلمانان ادامه…

زیتون-«در گرماگرم انقلاب عده‌ای چنان مفتون آقای خمینی شده بودند که او را در ماه می‌دیدند و اکنون عده‌ای دچار توهمی ‌شده‌اند که می‌خواهند او را در چاه ببیند، در حالی که خمینی و شاه را نه در چاه‌ و ماه، بلکه باید روی زمین ببینیم. نه بر ادامه…