مذاکره اجتناب‌ناپذیر است

مهرداد خوانساری

در حالی‌که تنش میان ایران و آمریکا در پی درگیری های اخیر (انفجارها، انهدام پهباد آمریکائی و توقیف نفتکش انگلیسی) در اطراف و اکناف تنگه هرمز در خلیج فارس به میزان زیاد و خطرناکی افزایش یافته، مع‌الوصف هر دو طرف به خوبی آگاهند که اختلاف‌های موجود از طریق جنگ یا هر نوع درگیری نظامی حل‌شدنی نیست.

در این راستا، مقامات مسئول در ایران به خوبی می‌دانند که هرگز امکانات شکست آمریکا در یک رویاروئی مستقیم نظامی را در اختیار ندارند. ولی مطمئن‌اند که آمریکا هرگز از تمام ظرفیت‌های نظامی موجودی که می‌تواند در صورت درگیری به تغییر نظام در ایران منجر شود، ‌استفاده نخواهد کرد. در چنین وضعیتی که آمریکا و به‌ویژه شخص دونالد ترامپ ظاهرا قصد استفاده از ابزار و گزینه های تعیین‌کننده را ندارند، هر حرکت نظامی دیگر،‌ علیرغم هر میزان خسارتی که وارد سازد، فقط به شرایطی منتهی می شود که سلطه و احاطه نیروهای ضد آمریکائی در درون کشور بیشتر تقویت خواهد شد.

در محاسبات ایالات متحده، با توجه به تاثیرگذاری قابل ملاحظه تحریم های اقتصادی وضع شده علیه ایران،‌ هزینه هر حرکت نظامی که منجر به تغییر نظام در ایران نباشد،‌ بسیار نامتناسب با تمام مخارج احتمالی کلانی است که آمریکا مجبور خواهد شد برای پیشگیری یا جلوگیری از هر اقدام «نامتقارن» ‌ایران علیه او یا متحدانش در سراسر جهان بپردازد.

بنابراین تنها گزینه عقلائی و منطقی، مذاکرات مستقیم است که می تواند از یکسو،‌ روزنه امیدی برای ایران به منظور حل نگرانی های اقتصادی اش باشد و از سوی دیگر،‌ نوید انعقاد قرارداد جامع تری را به ایالات متحده بدهد که شامل مسائلی باشد که در قرارداد برجام به آنها اشاره ای نشده بود. گرچه در شرایط کنونی، همواره این احتمال وجود دارد که درگیری های جاری میان ایران و آمریکا به میزان محسوسی تنزل پیدا کند. ولی طرفین به وضوح میدانند که سرانجام، حتی در صورت تشدید بحرانی که احتمالا به ضایعات و تلفات زیاد هم منجر شود «مذاکره» اجتناب ناپذیر است.

چالشهای در پیش

برای ایران، احیای اقتصاد فلج و متزلزل کشور و رویارویی با مسائل حیاتی از قبیل جلوگیری از بیکاری و تورم همراه با ایجاد شرایط لازم برای رشد اقتصادی و حفاظت از پول ملی در صدر هر اولویتی است. بدیهی است تا زمانیکه تحریم های اقتصادی آمریکا کنار گذاشته نشوند، ایران نه تنها قادر به فروش آزادانه نفت اش نخواهد بود، بلکه نخواهد توانست سرمایه های لازم و تکنولوژی جدید و مورد نیاز کشور را از منابع خارجی نیز جلب و تامین نماید.

بنابراین، بر خلاف ادعاهای مطرح شده از سوی برخی سکوهای «تندرو» نزدیک به مراکز قدرت‌، آنچه که باید مشخص گردد این نیست که آیا ایران هرگز با آمریکا وارد مذاکره خواهد شد یا نه؟ آنچه باید روشن شود این است که آمادگی برای این مذاکرات اجتناب ناپذیر، در چه زمان و تحت چه شرایطی صورت خواهد گرفت. یک نکته منفی که باید به هر قیمت از آن پیشگیری شود، محاسبات و عکس العمل های خطرناک بخشی عناصر رادیکال و «آتش به اختیار» است که با درک این واقعیت که مذاکرات نهایتا اجتناب ناپذیر است،‌ خواستار آغاز هرچه زودتر نوعی جنگ محدودبا آمریکا هستند با این انگیزه که قدرت چانه زنی ایران در مذاکرات با گذشت زمان به لحاظ تاثیر گذاری تحریم ها روز به روز کمتر و کمتر خواهد شد.

آنچه باید دنبال شود

در حالی که پرزیدنت ترامپ،‌ در پی خروج آمریکا از برجام،‌ بارها ابراز تمایل کرده که خواهان عقد یک «معامله جدید» با ایران است،‌ به نظر می رسد که مسئولین در ایران نیز اینک این اصل را پذیرفته اند، تا تدریجا خود را برای آغاز نوعی «دیالوگ» با آمریکا آماده کنند که از آن طریق نهایتا به یک مکانیزم آبرومند برای مذاکرات جامع و معنی دار برسند. اما آنچه که هرگز برای مقامات ایرانی قابل قبول نخواهد بود، تکرار سناریوئی چون ملاقات های روسای جمهوری آمریکا و کره شمالی است که فارغ از جوانب تبلیغاتی، کوچکترین حاصلی، به ویژه برای کره شمالی در ارتباط با برداشتن تحریم های اقتصادی آمریکا، نداشته است.

اگر چه مقامات ایرانی، ترجیح می‌دهند که پیشاپیش، از چهارچوب و محتوای توافقی که احتمالا می توان به آن رسید آگاهی داشته باشند،‌ ولی حداقل مطلوب این است که آمریکا سهم خود را بپذیرد و ضمن تعدیل خواسته های حداکثری اعلام شده اش در گذشته،‌ محدودیت های نامناسب را که علیه شخص وزیر امور خارجه ایران به اجرا گذاشته نیز معلق سازد.

در گذشته نزدیک، تلاش برای میانجیگری میان ایران و آمریکا به منظور آغاز مذاکرات مستقیم از سوی کشورهائی چون عمان و یا تلاش نخست وزیر ژاپن در ماه ژوئن سال جاری،‌ موفق به کسب رضایت و موافقت رهبر ایران نشده بود. ولی ‌به لحاظ بحرانی تر شدن تنش ها در منطقه خلیج فارس، این امکان وجود دارد تا با حضور یک میانجی مورد قبول طرفین، این بار شاید،‌در پی جلسه پیش روی سران کشورهای «جی ۷»، از طریق شخصیتی چون امانوئل ماکرون،‌ رئیس جمهور فرانسه (میزبان این جلسه)، که گفته می شود به زودی از ایران دیدن خواهد کرد،‌ زمینه برای شکستن سدها هموار گردد.

ایران که می کوشد برخی از منافع مشروعش در عراق،‌ سوریه و لبنان به رسمیت شناخته شوند. در عین حال باید دارای این قابلیت باشد که علائمی از انعطاف پذیری را نیز از خودنشان دهد. مثلا: اینکه بالقوه بتواند با گسترش تفاهم های قبلی در برجام،‌ تفاهم اساسی دیگری را از قبیل «برد قابل قبول»‌ در پرونده موشکی ایران به نتیجه برساند و درباره مسائل منطقه ای به توافقی برسد که چه بسا ثمره‌اش پایان بخشیدن به فاجعه انسانی در یمن باشد.

تغییر محاسبات گذشته

برخلاف گذشته که اقدامات ممتد و قدرتمند «لابی»های برخی کشورهای منطقه ای چون اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از نقش تاثیر گذاری در سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران بهره‌مند بودند،‌ واقعیت این است که در شرایط کنونی، نفوذ قبلی این مراجع به میزان زیادی کاهش پیدا کرده است؛ زیرا تمام محاسبات از این نقطه به بعد با در نظر گرفتن تجربیات نافرجام دو دهه اخیر آمریکا در منطقه صورت خواهد گرفت؛ این محاسبات در ترازوی خود مقامات آمریکائی (بدون دخالت این و آن) با هدف جلوگیری و عدم تکرار اشتباهات و نارسائی های گذشته در منطقه خاورمیانه صورت خواهد گرفت.

و سرانجام: از سال ۱۳۵۷ تاکنون،‌ ‌آمریکاستیزی محور قدرت انحصارطلبان وحکومتگران رادیکالی بوده که مورد انزجار اکثریت مردم در ایرانند. روبروئی با بحران بی سابقه اقتصادی از یکسو و برای اولین بار به معنی واقعی، فشار های بی نظیر یک دولت آمریکائی «ایران ستیز» (به معنی مخالف با جمهوری اسلامی) که نه تنها مشروعیت بلکه موجودیت نظام حاکم بر ایران را تهدید می کند شرایط متفاوتی را رقم زده است؛ شرایطی که می تواند به ناآرامی های اجتماعی و بی ثباتی در جامعه منتج شود و مسئولین ایران را متوجه این واقعیت کند که امکان جلوگیری از سقوط همه جانبه اقتصاد مملکت در غیاب رسیدن به یک «معامله بزرگ» (علیرغم پیامدهای احتمالی این عقب نشینی در صحنه داخلی کشور) امکان پذیر نخواهد بود.

تلگرام
توییتر
فیس بوک
واتزاپ

3 پاسخ

  1. جناب حق!
    ناحق گفتی! البته اینکه یاد نورمن ویزدم کردی و شاد شدی، موجب خوشحالیست!
    بله، ممکن است در بین خوانندگان سایت که کامنت میگذارند، در انزوا باشم. اما ممکن است در میان خوانندگان در انزوا نباشم. بنا بر تجربیاتم، و برخورد های میدانی در ایران و خارج ایران، فکر نمیکنم که در میان اهل نظر منزوی باشم.
    اما اینکه ترامپ منزویست یا ظریف، از دعوت ظریف توسط رئیس جمهور فرانسه، آن هم در خلال کنفرانس یک روزه ی جی سون در فرانسه، می توان فهمید. آن هم وقتی که احمقی مثل پمپئو او را تحریم کرده است!
    در سه جلسه ی شورای امنیت به ریاست آمریکا در یکساله ی اخیر در مسائل مربوط به ایران نیز، اگر پیگیر باشید، میدانید که آمریکا شکست خورده است.
    میماند اشمئزاز شما، آنهم امیدوارم با کمی تمرین تلرانس و تحمل وسماحت وبزرگواری بزودی حل شود.
    اگر نظر مخالف را نخوانید، ممکن است فکر کنید که همیشه حق هستید!
    امیدوارم از سخن حق خشمگین نشوید.

  2. حرفهای آقای علی تبریزی من را یاد فیلمی از نورمن ویزدم می اندازد که در نقش پلیس ناگهان یک تنه با گروهی تبهکار مواجه شده بود و معصومانه و البته ابلهانه خطاب به آنها می گفت دستها بالا، شما در محاصره پلیس هستید! حالا او و ماله کش اعظم، آمریکا را منزوی می دانند.
    اصولا نوشته های خودش را مرور کند متوجه می شود فعلا نظرات خودش هم حتی در بین خوانندگان این سایت در انزواست. داشتن نظری مخالف عقل و منطق جرم نیست ولی ایجاد اشمئزاز در سایرین نکوهیده است.

  3. بنظر میرسد تا ترامپ سر عقل نیاید، و یا لا اقل تا انتخابات بعدی امریکا این وضعیت ادامه یابد و ایران بتواند مقاومت کند. هر چند که در داخل مشکلات زیاد است. اما وقتی قلدر و لاتی بزرگ سر می رسد، همه ی دعواهای خانوادگی فراموش میشود. و خوشبختانه ترامپ و همراهانش در عین قدرت زیاد در انزوای بین المللی هستند.

دیدگاه‌ها بسته‌اند.

رسانه‌های گوناگون و برخی “کارشناسان” در تحلیل سیاست‌های آینده ترامپ در قبال حاکمیت ولایی، به‌طور مکرر از مفهوم “فشار حداکثری” (Maximum Pressure) استفاده می‌کنند. این اصطلاح شاید برای ایجاد هیجان سیاسی و عوام‌فریبی رسانه‌ای کاربرد

ادامه »

حدود هفده سال پیش و در زمان جدی شدن بحران هسته‌ای، در تحریریه روزنامه بحثی جدی میان من و یکی از همکاران و دوستان

ادامه »

بی‌شک وجود سکولاریسم آمرانه یا فرمایشی که توسط پهلوی‌ها در ایران برقرار‌شد تاثیر مهمی در شکل گیری و حمایت گسترده

ادامه »