اندیشه

فضیلت گرایی اخلاقی؛ بررسی تطبیقیِ آراء آیریس مرداک و ابوحامد غزالی

خلاصه: در اخلاق هنجاری معاصر، مکاتبی نظیر نتیجه‌گرایی، وظیفه‌گرایی و “اخلاق در نظر اول” قاعده محورند. در مقابل، فضیلت‌گرایی اخلاقی فاعل محور است و غایت قصوای اخلاق در آن تربیت انسان فضیلت‌مند است؛‌ انسانی که ملکات و فضائل اخلاقی چندی

تأثیر اعتقادات بنیادی اوانجلیکن‌ها بر فرهنگ آمریکا

در این بخش به ویژگی‌هایی از فرهنگ آمریکا پرداخته می‌شود که اوانجلیکن‌ها در ایجاد و شکل‌گیری آن نقش اساسی داشته‌اند. ذکر این نکته لازم است که با آن‌که اوانجلیکن‌ها اکثریت نیروهای مذهبی آمریکا را تشکیل می‌دهند و نقش بسیاری در سیاست و فرهنگ این دیار دارند، اما آنان تمام نیروهای مذهبی این کشور نیستند.

فکر می‌کنم اما روشنفکر نیستم

زیتون-هومان دوراندیش: بهاءالدین خرمشاهی، حافظ‌شناس و قرآن‌پژوه برجسته‌ای است که کارهای بزرگش را انجام داده و در این پیرانه‌سر آسوده بر کنار چو پرگار می‌رود. پس از یک عمر حافظ‌پژوهی، هم‌چنان درگیر حافظ‌شناسی است و هر از گاهی، مقاله‌ای هم

جای خالی پرونده‌ حسینیه ارشاد در «مهرنامه»

محمد قوچانی روزنامه‌نگار و سردبیر مهرنامه، پرونده‌ی شریعتی را با اوراقی سنگین و قطور در دستور کار خویش قرار داده و بازجویی از شریعتی را چند سالی‌ست با جد و جهد تمام دنبال می‌کند. شبیه‌سازی و قرینه‌سازی‌های عجیب و غریب

انسان کامل یا کمال انسان؟

در این مجموعه مقالات، استدلال شده که نگاه نحله های فلسفی و عرفانی به چیستی انسان و مناسبت او با خدا، به راه های متفاوت رفته، به رویکردهای تمدنی و فرهنگی گونه گون به فرد و اجتماع انجامیده اند. در این مسیر، علیرغم واژگان و سخنان عرفانی به ظاهر یکسان، با درنظر گرفتن بسیاری تداخل ها، همچنان دو نحلۀ عمده را می توان متمایز نمود: نحلۀ فناجویی با تز مرکزی انسان کامل؛ و نحلۀ انسان خدایی با تز مرکزی کمال انسان.

مسیحیان دست‌ راستی و نقش آنان در پیروزی ترامپ (۲)

برای درک برنامه ها و سیاست دولت ترامپ لازم است شناختی از مسیحیان دست راستی داشت و برای شناخت آنان باید اوانجلیکن‌ها، که بخش اصلی آنان هستند، شناخته شوند. از این رو، در این بخش به اختصار  تاریخچه اوانجلیکن‌ها  را

چرا امام علی کوفه را مرکز خلافت اسلامی قرار داد؟

در این نوشتار کوتاه، در آغاز گزارشی از چرایی این انتقال و آرای مختلف در این باب، خواهد آمد و بعد اشارتی کوتاه خواهد شد در باب پیامدهای این انتقال برای علی و خلافتش و در نهایت تحلیلی کوتاه در باره اهمیت این جابجایی در تاریخ ایران پس از اسلام و لاجرم برای ما ایرانیان ارائه خواهد شد.

شریعتی اسم مستعار خمینی شد

زیتون-طاها پارسا: «هر جا که بروی شریعتی دست از سرت بر نمی دارد». این را همسر یوسفی اشکوری به او گفته است؛ کسی که برای دهه‌های متمادی نامش با شریعتی پیوند خورده و امسال هم «کمیته یادمان چهلمین سالگرد دکتر

رویاروی «رویا» | ۳

در ادامه سلسله گفت‌وگوهایی پیرامون «رویاهای رسولانه» به انتقادات آقای حسن انصاری به این نظریه می‌پردازیم

شریعتی در فضای حوزه علمیه مشهد

دکترعلی شریعتی (۱۳۱۲-۱۳۵۶) زاده «کویرِ مزینانِ خراسان» بود، بزرگ شده «مشهد» و برآمده از «شهر شهادت». در نتیجه، حوزه علمیه مشهد نمی توانست نسبت به آرای وی در مورد حوزه های علمیه و روحانیت بی تفاوت باشد. نخستین درس های

ترامپ چگونه به قدرت رسید؟

نقش مسیحیان تندرو در کابینه‌ی ترامپ برای ایرانیان کمتر شناخته شده است. این سلسله مقالات به معرفی کابینه و حامیان واقعی ترامپ می‌پردازد

نظری اجمالی به فقه و روند گسترش آن

گسترش عظیم ارتباطات جهانی، استعمار کشورهای اسلامی توسط غربیان، باز شدن نسبی فضای اندیشیدن، و بالاخره برخورد عقائد، موجب آن شده است که اسلام بمثابه یکی از عوامل تعیین کنننده در حوادث جاری جهان امروز مطلرح شود و از جهات

آیا هر‌ فرد مسئول تمام افراد بشر است؟

وقتی در اگزیستانسیالیسم گفته می‌شود که بشر مسئول وجود خویش است، منظور این نیست که بگوییم آدمی مسئول فردیت خاص خود است، بلکه مراد آن است که هر‌فردی مسئول تمام افراد بشر است. چرا که انسان با انتخاب هر چیز و انجام دادن هر عملی، خود به خود در حال آفریدن بشری است که او می‌خواهد آن‌گونه باشد. به عبارت دیگر، او در حال ساختن تصویری از بشر است که به عقیدۀ او بشر به طور کلی باید آن‌چنان باشد. برای مثال در همین لحظه که من در حال نوشتن هستم کودکان بسیاری در گوشۀ دیگری از این شهر وجود دارند که گرسنه‌اند. از نظر سارتر حتی من نسبت به این کودکان نیز مسئول هستم…

شریعتی، کویریات و دوران «پسا-ارشاد»

زیتون-احسان ابراهیمی: خرداد در تقویم تحولات سیاسی اجتماعی ایرانیان در چند دهه اخیر، ماه به خصوصی است. رخدادهای مهمی در این ماه، بر روند زندگی ایرانیان تاثیر گذاشته است. خرداد ماه امسال مصادف است با چهلمین سالگرد درگذشت دکتر علی

بازگشت به شریعتی؛ بازگشت به عدالت

از زمان شریعتی و به طور کلی از مقطع رخداد انقلاب بهمن ۵۷، حدود چهل سال گذشته است. در این دوران ظاهرا کوتاه تحولات مهم و ژرفی در ایران و منطقه و ایران رخ داده است. در غرب سرمایه‌داری بحران‌هایی رخ داده و یا در حال رخ دادن است. خوش‌خیالی‌های پایان تاریخ و پیروزی نهایی لیبرالیسم آرمانی راست‌گرایان در حال سپری شدن و یا همراه با فاجعه‌های ریز و درشت انسانی و تخریب زیست‌محیطی است. توهم پایان عمر مذهب، به گونه‌ای که در نظر برخی شیرین جلوه کرده بود، اکنون دارد به برآمدن انواعی از بنیادگرایی ضد تجدد و خشن و وحشی در اشکال مسیحی و یهودی و اسلامی و حتی سکولار منتهی می‌شود…

«بازگشت» به کدامین شریعتی؟

با بازخوانی هرمنوتیک شریعتی، شاید تا حد زیادی بتوان به یک توافق تفسیری از اندیشه شریعتی در میان موافقان و مخالفان او و میان روشنفکران دیندار و روشنفکران غیردینی، نائل شد.

رویاروی «رویا» – ۲

در این بخش انتقادات محسن کدیور به فرضیه «رویاهای رسولانه» را با عبدالکریم سروش در میان گذاشته ایم

درنگی در باب فعالیت سیاسی عایشه همسر پیامبر

طرح موضوع نیز از این نظر مهم است که به عایشه ایراد گرفته چ‌اند که او حق نداشته وارد منازعات سیاسی و نظامی بشود. البته روشن است که چنین ایراد و انتقادی ربطی خاص به جدال‌های فرقه‌ای شیعه و سنی ندارد. زیرا عموم مسلمانان با هر گرایشی از گذشته تا کنون از این منظر بر عایشه نقد وارد کرده و بر او تاخته‌اند. آیا این ایراد وارد و مقبول است؟ روشن است که نوع پاسخ به این پرسش می‌تواند در نگاه کنونی مسلمانان در باره جنسیت و زنانگی و مردانگی اثر مستقیم بگذارد. آنچه در پی می‌آید پاسخ این چالش دیرین است.

رویاروی «رویا»

زیتون–افسانه فرامرزی: سال گذشته، در حالی که سه سال از انتشار  سلسله مقالات «محمد(ص) راوی رویاهای رسولانه» در سایت «جرس» گذشته بود، گفت‌و‌گوی تلویزیونی عبدالکریم سروش با عبدالعلی بازرگان در برنامه‌ی «پرگار»، فرضیه «رویاهای رسولانه» را به تمامی به عرصه‌ی عمومی

آفت فریب بر جان سیاست؛ دست‌آورد جدید محافظه‌کاران

درآمد: سیاست‌ورزی محافظه‌کاران در ایران، ‌سیاست کشور  را دست‌کم به سه آفت گرفتار کرده است. اول نوع حکومت ایده‌آلی که برای استقرار آن تلاش می‌کنند، که یک دولت استبدادی دینی‌ست. در این حکومت یک فرد با تکیه بر نیروهای مسلّح

اسلام‌هراسی و اسلام‌گرایی در غرب

زمینه مساعد برای روش افکار داعشی اول جهل است و بعد عدم عدالت اجتماعی؛ باید با این دو عامل مبارزه کرد تا افکار داعشی نتواند رشد یافته و پیروان جدیدی جذب کند. دولتهای غربی باید بودجه‌ای را که برای جنگیدن با داعش در نظر گرفته اند صرف مبارزه با بی‌سوادی و ساختن مدرسه کنند. بجای ریختن بمب بر سر مردم باید با وسایل آموزشی و کتاب آنها را بمباران کنید. شاهد بودید که تروریست‌ها چگونه از مدرسه هراس دارند تا حدی که ملاله یوسف زای را به خاطر تحصیل ترور می‌کنند و بوکو حرام اولین هدف مبارزاتی خود را تعطیل مدارس غربی اعلام کرده است. زیرا از نظر آنان علم فقط فراگیری مقررات اسلامی است آن هم به شیوه ای که آنان تفسیر و درک می‌کنند. پس روش مبارزه با داعش را باید تغییر داد تا بتوان به نتیجه رسید و الّا دنیا شاهد اغتشاش و هرج و مرجی روز افزون خواهد بود.

تحلیلی نو بر شورش‌ها علیه عثمان

در این گفتار ذیل دو عنوان زمینه ها و دلیل اجتماعی و سیاسی و دینی شورش بر ضد عثمان و قتل خلیفه بررسی خواهد شد: عوامل سنتی و رایج این شورش و دلایل جامعه شناختی تازه تر که ابعاد مهمی از تحولات آن دوران را نشان می دهد.

شبهه تحریف و مسئله وثاقت تاریخی قرآن

در بخش نخست مبحث چگونگی و چرایی کتابت و جمع و تدوین ارائه شد و اکنون در ادامه آن موضوع مهم شبهه تحریف و یا دگردیسی در متن قرآن (اعم از قرآن عثمانی و جز آن) تقدیم می شود.

روایتی مستقیم از پشت دیوارهای دادگاه و زندان ویژه روحانیت

اشکوری در جایی خاطره دیدارش با خاتمی را نقل می‌کند که وی از پرونده او و آغاجری و مهندس سحابی اظهار نگرانی و ناراحتی می‌کند و می‌گوید رهبر هم با اعدام شما موافق نبود اما این هاشمی شاهرودی اوه اوه. یوسفی دوبار در طول کتاب با نقل قول‌هایی مطرح می‌کند که هاشمی شاهرودی حامی برخی مسئولان دادگاه ویژه برای اجرای حکم اعدام و یا عامل جلوگیری از آزادی او بوده است. البته او از نفاق و ریاکاری محسنی‌اژه‌ای هم روایت می‌کند که از سویی به کروبی می‌گفته که در پی کمک به پرونده اشکوری است و از سویی در پشت صحنه تلاش می‌کند از مراجع علیه وی فتوای ارتداد بگیرد و او را اعدام کند. اما در این تلاش ناموفق می‌ماند و حتی مکارم شیرازی نیز که مورد تقاضای فتوا نبوده راسا نامه می‌نویسد و این امر را رد می‌کند.

اسپینوزا، وحی و متن مقدس

لبّ سخن اسپینوزا از این قرار است: داده های وحیانی ، از جنس صدا و تصویراند و منشا و علت بیرونی دارند، بر خلاف تفکر انتزاعی[۴۳] و عقلانی که عاری از صدا و تصویر است و از جنس استدلال ورزی و متضمنِ رسیدن از مقدمات به نتایج با بکار بستن روش منطقی؛ فعالیتی که منشاء درونی دارد، نه بیرونی و از مقتضیات بکار گرفتنِ قوۀ عاقله و ملتزم بودن به قواعد عقلانی است.

گزارشی از گردآوری و تدوین قرآن تا روزگار عثمان

شهرت دارد که قرآن در زمان ابوبکر جمع و تدوین شد و در روزگار عثمان اصلاحاتی در آن صورت گرفته و در نهایت به شکل نسخه نهایی و اجماعی اصحاب و مسلمانان در آمد و به زودی در تمام قلمرو اسلام و امپراتوری عربی-اسلامی قرآن عثمانی قران رسمی شمرده شد. اما پیش از ورود به نظریه مشهور ادوار جمع و ویرایش نهایی قرآن، باید اشاره کرد که نظریه مشهور دیگری نیز وجود دارد که متن قرآن در زمان پیامبر کتابت و نیز جمع و تدوین شده بود و سیوطی نیز در «الاتقان» به آن تصریح کرده است.[۱] گرچه نظریه نخست مستند است به گزارشهای مختلف و فراوان تاریخی، که به آنها اشارت خواهد رفت، اما مستندات این نظریه نیز کم نیست و بلکه قابل توجه است.