جایی که همه گناه‌کارند؛ قاسم سلیمانی، پرویز پرستویی و سام رجبی

طاها پارسا

۱. «جایی که همه گناه‌کارند، در واقع هیچ‌کس گناه‌کار نیست  Wo alle schuldig sind, ist niemand schuldig». این جمله‌ا‌‌ی از هانا آرنت، در نوشتار بلندِ «مسئولیت شخصی در دوران دیکتاتوری»، است که در آلمان به ضرب‌المثل تبدیل شده و البته شهرت جهانی دارد (شکل ضرب‌المثل آن: „Wo alle schuldig sind, ist es keiner “). هانا آرنت  با این استدلال و در بخشی از این نوشتار بر تفاوت میان مفهوم «گناه Schuld» و «مسئولیت Verantwortung » انگشت می‌نهد و می‌گوید اگر میان این دو  مفهوم تمایز قائل نشویم می‌توانیم دچار مغالطه شویم و گناه و جرم را پشت مسئولیت ( ِجمعی) پنهان کرد و در آن صورت همه‌ی گناه‌کاران هم می‌توانند خود را تبرئه کنند.(برای درکِ بهتر این دو مفهوم و تفاوت آن‌ها در نظر بگیرید که در یک قطار در حال سفر هستید و یکی از مسافران دختربچه‌ای را مورد تعرض قرار می‌دهد. در این وضعیت شما گناه‌کار نیستید و مرتکب جرمِ تعرض نشده‌اید اما مسئولیت جمعی اقتضا می‌کند که در مقابل آن تعرض ساکت نمانید. )

۲. آرنت این مقاله را در توضیح و بسط ماجرای کتابِ «آیشمن در اورشلیم، گزارشی از ابتذال شر» نوشت. آیشمن یکی از مقامات عالی‌رتبه آلمانِ نازی بود که در اسرائیل محاکمه و محکوم شد. آیشمن در جریان  دادگاه، برای دفاع از خود گفته بود «در سیستم آلمانِ نازی اگر من آن کارها را انجام نمی‌‌دادم، فرد دیگری انجام می‌داد. گناه را نباید به پای من نوشت، چون سیستمی مقصر است که من در آن مهره‌ای بیش نبودم». آرنت در این‌جا از زبان دادگاه از آیشمن می‌پرسد«لطفا بگویید چرا در چنین شرایطی مهره شدید یا به مهره‌بودن ادامه دادید؟». تأکید آرنت در کتابِ «آیشمن در اورشلیم» بر مفهوم «مهره بودن» به‌گونه‌ای بود که منتقدان او را به تبرئه جامعه آلمان در شکل‌دهی حکومت نازی متهم می‌کردند و او در این مقاله با استفاده از مفاهیم گناه و مسئولیت توضیح داد که اگرچه همه گناه‌کار نیستند اما این نافیِ مسئولیت شخصی (مخصوصا در دوران دیکتاتوری)نیست و گناه‌کاری هم غیر از مسئول بودن است.

۳. پرویز پرستویی، بازیگر نامدار و پرسابقه‌ی سینمای ایران، در حاشیه‌ی اکران مستند «قصه‌های هزار و یک روز» در آمریکا، از سوی چند تن از مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی مورد پرسش و نقد قرار می‌گیرد که چرا در خصوص کشتار «آبان ۹۸» واکنشی نداشته، سکوت کرده و یا بارها در کنار «قاسم سلیمانیِ تروریست» دیده شده و عکس‌هایی را با او منتشر کرده است. پرویز پرستویی، گذشته از واکنش‌های عصبی و طفره رفتن‌ها، در جدی‌ترین پاسخِ خود به منتقدان می‌گوید «طول مبارزه برای من مهم است و عرض آن مهم نیست. می‌خواهید من برم بمیرم؟…. شما در ایران زندگی نمی‌کنید. من در همین ایران کم مصیبت نکشیدم…».

۴. این حواشی، نه تنها در شبکه‌های اجتماعی بلکه در سطح بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی، انعکاس وسیعی داشت و به عکس و تیتر یک چند روزنامه تهران هم راه یافت و  از سوی موافق و مخالف در نقد و تمجید سخن‌های فراوان گفته و نوشته شد. پرویز پرستویی و یکی از مخالفانِ اصلی او  در این ماجرا، سام رجبی، در ویدیو‌هایی جداگانه، روایت‌های خود را از ماجرا گفتند؛ روایت‌هایی که در آن مرزی میان گناه و مسئولیت جمعی دیده نمی‌شود؛ گویی هیچ‌کدام متوجه این تفاوت مهم نیستند. گویی نه پرویز پرستویی از مسئولیت شخصیِ خود در دوران دیکتاتوری آگاه است و بابتِ قصور احتمالی شرمسار (صرفا از بی‌گناهی و بلکه مصیبت‌دیدگی خود می‌گوید) و نه منتقدان متوجه‌اند مسئولیت‌داشتن  الزاما به معنای گناه‌کار بودن و جنایتکار بودن نیست و گویی با خودِ قاسم سلیمانی طرف‌اند. بی‌اعتنایی و بی‌توجهی به این تفاوت همان‌چیزی است که می‌تواند پرویز پرستویی‌ها را از «مبارزه در طول» هم پشیمان و خسته کند و ناخواسته آنان را به مهره‌های یک سیستم دیکتاتوری بدل سازد که «فردای براندازی» باید مجازات شوند! این البته نافی مسئولیت شخصی و یا جمعی هیچ‌کس مخصوصا سلبریتی‌هایی که در این سیستم شهرت‌یافته‌اند نیست و نقد و پرسش‌گری را تخطئه نمی‌کند و خطایی را متوجه فردِ پرسش‌گر نمی‌سازد. به بیانی دیگر گناه‌کار خواندن منتقدانِ پرستویی هم افتادن از آن طرفِ بام است. با تأمل در جمله‌ی آغازینِ این یادداشت، می‌توان دریافت که تعمیمِ مفهومِ گناه‌کاری و جرم، نتیجه‌ای جز تبرئه‌کردنِ مجرم و سلبِ مسئولیت شخصی ندارد. از پرویز پرستویی نباید قاسم ‌سلیمانی ساخت. برای نیافتادن در دامنِ ابتذالِ شر باید از ابتذال اندیشه پرهیز کرد.

تلگرام
توییتر
فیس بوک
واتزاپ

11 پاسخ

  1. درود. در اینجا میخواستم جواب کوتاهی به آقای دلخواسته بدهم. میدانید چرا مردم با پرستویی های دوران پهلوی برخورد نمیکنند؟ به این دلیل که مردم از دوران پهلوی خاطره پیشرفت جامعه را در ذهن دارند. برای آدمهایی (که متاسفانه شما یکی از آنها هستید) که فکر میکنند مثلا قانون منع حجاب و قانون حجاب اجباری از یک قماش و هر دو روش دیکتاتوری هستند رژیم پهلوی هم دیکتاتور بود. اما قانون منع حجاب هدفش آزادی زنان است و قانون حجاب اجباری دوستان همدین شما در مملکت اسلامیتان هدفش خوارشمردن زن هست بنابراین متوجه این اختلاف «جزیی» باشید. بطور کلی بدانید که هرکس از فاضلابی بنام اسلام تغذیه میکند نباید از یک حکومت سکولار (حتا اگر دیکتاتوری باشد) ایرادی بگیرد این تجربه را مردم ایران در این ۴۳ سال از سر گذرانده اند بنابراین نشان دهید شما اسلام پناهان کارنامه اتان چیست تا مرتب هر چند روز یکبارکه مردم شجاع پته یکی از همکاران حکومت اسلامی را روی آب ریختند مجبور نشوید بگونه خجالتی از همدینانتان در حکومت اسلامی و «انقلاب اسلامیتان» دفاع کنید.

  2. چرا به پرویز پرستویی های دوران استبداد سلطنتی هم نمی تازید؟
    با هنرمندانی چون بهرام بیضایی ها، ابراهیم گلستان ها، گوگوش ها، عارف ها و…که در زمان دیکتاتوری سلطنتی که ساواک چنان جود وحشتی را ایجاد و هزاران نفر را به زندان انداخته بود، سکوت کردند چه باید کرد؟
    با ایجاد جو عصبی و پر سر و صدا بر علیه پرویز پرستویی، که در بهترین حالت، نشان از داشت چه باید کرد؟ اگر سکوت کردن در زمانی که استبداد تسمه از گرده مردم می کشد، جرم است، با هنر مندانی که در زمان دیکتاتوری پهلوی سکوت کردند چه باید کرد؟ چرا آنهایی که به پرویز پرستویی می تازند، ستایشگر پرستویی های دوران دیکتاتوری پهلوی هستند؟ یک بام و دو هوا چرا؟
    به این علت بود که وقتی سر و صداها و حملات به آقای پرویز پرستویی را دیدم، احساس خوشی نکردم. چرا که در آن زور بود و خشونت و بی ادبی و بکار افتادن قوه دافعه که نشان از شخصیت و سیستم باوری که اصل راهنمایش نه دیالکتیک جذب که دیالکتیک حذف است داشت.
    متاسفانه تا زمان جنجال، نه اسم ایشان را شنیده بودم و نه فیلمهایشان را دیده بودم و بنا بر این در اینمورد قضاوتی ندارم که انجام دهم. سخن من با آن نوع از فعالان سیاسی است که بر روش حذف عمل می کنند می باشد:
    آیا با این نوع عمل و ایجاد جو عصبی که گفتگو را ناممکن می کند، به رژیم خیانت، جنایت و فساد در ایران ضربه زدید یا کمک رسانیدید؟
    آیا با این نوع کار، سبب جذب پرویز پرستویی ها شدید یا دفع آنها؟
    آیا با این نوع برخورد غیر اخلاقی، به دیگر هنر مندانی که ماندن در داخل ایران و کار کردن در داخل و در نتیجه محدودیتهای استبداد را پذیرفتن پیام نمی دهید که در فردای نبود این رژیم، همان بلایی که بر سر بسیاری از هنر مندان در زمان سلطنت آمد، بر سر آنها نیز خواهد آمد و اینگونه نفع خود را در ادامه استبداد خواهند دید.
    آیا این نوع واکنش، خدمت به استبدادیان نیست و شما ها، در عمل، از مخالفان ایده آل استبداد که به آن نیاز دارد نیستید؟

  3. مردم چشمم به خون اغشته شد
    درکجا این ظلم برانسان کنند؟
    باور دارم که اقای پرستویی بخاطر کمک به انسانها از هیچ کوششی فروگذاری نکرده وهر اقدامی را برای رسیدن به هدفش که کمک به مردم نیازمند در اقصا نقاط مملکت بوده وهست انجام داده ومیدهد ،راهش را سد نکنید به او تهمت نزنید وقدر دان اووامثال اوباشیدوباشیم.

  4. پرویز پرستویی که رفتار لمپن معابانه داشت (میتونست “دندون رو جگر بزاره” رد شه و بره) گناهکاره، ولی‌ شاید هم نه، چه گناهی؟ سام رجبی هم مقصره، ولی‌ به تعبیر هانا آرنت شاید هم نه. آخه این شد تحلیل؟ یکی‌ بزنی‌ تو سر این، یکی‌ تو سر اون؟ وسط بازی راحته خیلی‌، همه رو محکوم می‌کنیم! 😉

  5. یعنی باید چکار کنیم؟ در حکومت و سیستمی که حقوق بشر جرم شناخته می شود و مجازات زندان برایش تعیین کرده اند، زن بودن گناه است، یا نامه به رهبر نوشتن توهین به رهبری و در دادگاه باید رسیدگی شود ، ما باید چه کنیم؟ اینها برای عادی جلوه دادن چهره خود شدیداً به حضور سلبریتی ها و افراد مشهور در هر زمینه ای نیاز دارند ، و برایشان بسیار مهم است که بگویند اگر ما خیلی بد بودیم یک هنرمند با آن طبع لطیف و ظریفش نمی آمد کنار ما که با هم عکس یادگاری در سیزده بدر بگیریم! تنها بی هنران هستند که ما را بد میدانند ، مبارزه مردم ایران با دد و دیوان خیلی سخت و مشکل و با دستان خالی است ، ما کجا فرصت این را می یابیم که به آنها بگوییم بالای چشمتان ابروست! بر خورد اینچنینی مردم با کسیکه هم خدا را میخواهد هم خرما را در ترازوی هانا آرنا قرار نگرفته، باید به ایشان یادآور شد ، درست است که شما هنر بازیگری را خوب می دانید، اما هنر شما بدون خرید بلیط سینما از سوی مردم ، هنری است که باید در کوزه بگذاری و آبش را بخوری ، همین مردم را قاسم سلیمانی و سلیمانی ها به این روز انداخته اند، قاسم سلیمانی هرکاری کرده برای مقتدایش کرده نه مردم و ما به قاسم سلیمانی بدهی نداریم، ما داریم هم اکنون با سلیمانی ها می جنگیم و اگر این را نمی دانی و یا ایشان پارتی شما برای گرفتن نقشهای چاق و چله و نون و آب دار است برای ما از طرف ایشان خاک و قبرستان است که نصیبمان شده، آقای پرستویی سرخورده میشود و بسوی آنها می رود؟ مگر الان نرفته؟ فرق آلان که با مردم رو در رو شده تا آن موقع که کسی به رویش نیاورده بود در این است که مردم اینبار از وجود او بنفع خودشان استفاده کردند و اهمیتی ندارد که یکنفر دیگر قربان صدقه رفتن به رهبر را علنی کند!

    1. پرفسور پارسا از شما سیوال شد چرا حرف دلت‌را نمی زنی سئوالی دارم شما فکر می کنی امثال مستر سام‌رجبی خیلی ازادیخواهند و یا آنها هم مثل تو الت‌دست شدند و خود را در پس کلمات خیلی قلمبه پرفسور نشان می دهی قاسم سلیمانی همین‌بس که بالاترین تشیع جنازه برایش شد و بدست آدم های فاسدی چون ترامپ و پمپیو فالانز به قتل رسید که توخوشحال شدی حالا اقای پرفسور پارسا نطرات راجع هم خط شدن شما با ترامپ‌چیست ؟ واقعا برای شما پرفسور بسیار متاسفم‌

    2. متوجه نشدم از پاسخ به امیرراستگفتار و لغو پاسخ! آیا پاسخی برای من بوده و لغو شده؟ یا پاسخی که به محمد دادم را لغو کردید؟

  6. سلام . سوالم اینکه یکی بفرماید آمریکا اگر گفت هزاران کیلومتر انطرفتر از مرزهایش وپشت مرزهای ما چکار داره ؟ اون موقع قاسم سلیمانی تروریست خوانده میشه !!!؟؟؟ ممنون یکی جواب بده ?

    1. سلام آقا محمد،
      من در این یادداشت کسی را تروریست نخوانده‌ام. تعبیر «قاسم سلیمانیِ تروریست» را از پرسش‌گر سوال آورده‌ام و داخل «…» گذاشته‌ام تا مشخص شود نقل قول از اوست و نظر نویسنده نیست. یعنی تروریست بودنِ یا نبودنِ سلیمانی و یا آمریکا موضوع این یادداشت نیست و فرصتی جداگانه می‌خواهد .

      طاها پارسا

    2. آقا محمد ، اشکال گرفتن شما به چیه؟ همانگونه که مقدس بودن قاسم سلیمانی حقیقت ندارد ، تروریست بودن او نیز خالی از حقیقت است ، بهترین عنوان برای او را مردم انتخاب کرده اند ،ذوب در ولایت!!!!! ، و الان مردم قاسم سلیمانی را قبول ندارند بخاطر ولایت مدار بودنش، بخاطر اینکه مردم تا خر خره دارند در خون خودشان غوطه میخورند بخاطر دیکتاتوری ولی فقیه، و مردم خواهان بر اندازی حکومت اسلامی هستند که می‌بینند ضرر این سیستم شتر گاو پلنگ از زیانی که آمریکا می رساند بدتر است، شعار دشمن ما همینجاست دروغ میگن آمریکاست را مردم و معترضین به همین دلیل ساختند و فریاد زدند،، ما طرفدار آمریکا نیستیم بلکه مخالف حکومت اسلامی هستیم، اگر این حکومت بتواند شاخ آمریکا را طوری بشکند که دیگر نتواند جلوی این حکومت اسلامی بایستد ، همین اسلام چهره ای از خود بنمایش در خواهد آورد که تصورش را هم نمی توانی بکنی، اگر اسلام شخصی داری برو سفت نگهش دار و اگر اسلام سیاسی ، مثل این چیزی که الان موجود است داری با مردم طرف شده ای و در آخر برد نخواهی کرد!

دیدگاه‌ها بسته‌اند.

«اگر فقیه نصیحت کند که عشق مباش پیاله ای بدهش گو دماغ را تر کن» و: «سر بالین فقیهی نومید کوزه‌ای دیدم لبریز سوال/… من قطاری دیدم فقه می‌برد و چه سنگین می‌رفت» به یادگار

ادامه »

جامعه ایران را می توان از نظر سیاسی به سه طیف مخالفان، موافقان و قشر خاکستری تقسیم کرد. باید گفت که مخالفان کسانی هستند

ادامه »

دکتر بیژن عبدالکریمی جزو معدود اندیشمندان و فلسفه‌ورزانی است که اغلب تلاش می‌کند اخلاق‌مدارانه، در اندیشه‌ورزی و کنشگری‌اش، با پرهیز

ادامه »