زیتون ـ مهسا محمدی: رئیس اتحادیه بارفروشان خبر داد که هند دیگر از ایران کیوی نمی‌خرد چون برای هند و برخی از کشورهای هدف صادراتی ایران، دیگر اخذ تاییدیه سازمان حفظ نباتات ایران برای ورود محصولات کشاورزی کفایت نمی‌کند و ایران باید بنا به کیفیت و استانداردهای آنها تولید کند.
به گفته مصطفی دارایی‌نژاد «از سال جاری هند و دیگر کشورهای هدف صادراتی بنا به استانداردهای خود محصولات کشاورزی را وارد می‌کند و بنا به این استانداردها کیوی ایران با استانداردهای هند مطابقت ندارد».
طی ما‌های اخیر خبر برگشت خوردن و یا توقف صادرات محصولات کشاورزی ایران به کشورهای دیگر هم به کرات منتشر شد.
پیش از این در ۱۵ آذر ماه هم رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران روسیه اعلام کرد که فلفل صادراتی ایران به روسیه به دلیل «نداشتن گواهینامه باقیمانده سموم کشاورزی» و «نقض مکرر استانداردهای بهداشتی» به ایران پس داده شد، سیب درختی، خیار و هلو هم از دیگر اقلام برگشتی از روسیه بود. قبل از آن هم ازبکستان سیب‌زمینی صادراتی ایران را به دلایل مشابه برگردانده بود. سال پیش هم برای محصولاتی مانند هندوانه و کشمش اتفاقی مشابه افتاد.
این سموم و آفات «باقیمانده» تنها میوه‌ها و محصولات باغی و زراعی را آلوده نکرد و دامان درختان نخل را هم گرفته است. نخل‌های صادراتی ایران به امارات بازگشت خورد و علت آن هم مشکلات مرتبط با گواهی‌های بهداشت این درختان اعلام شد.
کشورهای عمان، قطر، هند، روسیه، امارات متحده عربی و پاکستان خواهان محصولات کشاورزی ایران هستند اما تنها بنا به دستورالعمل‌های جدید و به روز شده خود، و این بدان معناست که اگر ایران خود را با این دستورالعمل‌ها منطبق نکند بازار صادرات کشاورزی‌اش را از دست خواهد داد.
این حالی است که به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان «برخی از کشورهای همسایه از جمله ترکیه منتظر این است که ما بازارهای خود را از دست بدهیم و آنها این بازارها را تصاحب کنند».
حال پس زدن این محصولات بیش از حد «مسموم» از سوی کشورهای دیگر، نظر متخصصان را به محصولاتی که در کشور تولید و مصرف می‌شود هم جلب کرده و کارشناسان می‌گویند این دقت در نبود سموم فقط نباید محدود به محصولات صادراتی باشد و مردم ایران هم مستحق خوردن نیترات و دیگر سموم نیستند.
چرا محصولات کشاورزی ایرانی زیادی مسموم است؟
از ناصر کرمی، اقلیم شناس و کارشناس محیط زیست درباره پروتکل‌های استفاده از این سموم در ایران و چند و چون آن پرسیدیم و اینکه اساسا چرا ایران بیش از حد استاندارد جهانی از کودها و سموم استفاده می‌کند؟ او در پاسخ به این پرسش «زیتون» ۴ فاکتور را در این میان موثر دانسته و گفت: «اینکه کشورهای مختلف محصولات کشاورزی ما را پس می‌فرستند ناشی از ۴ فاکتور است، فاکتور اول این است که کشاورزی ایران در اراضی نامرغوب صورت می گیرد، این اراضی برای کشت مناسب نبوده و نیستند. ما بعد از انقلاب سطح زیر کشت را بدون ضابطه دو برابر کردیم و در جاهایی که زمین و خاک استعداد و ظرفیت کشاورزی نداشت کشاورزی کردیم و در آن کشاورزی هم ضوابط و معیارهایی را رعایت نکردیم، مثلا آبیاری مناسب نبوده، خاک فرسایش پیدا کرده و یا آیش رعایت نشده و موارد این شکلی. این باعث شده که در حالی که زمین حاصلخیز نبود ما فشار شدیدی را وارد کردیم و این خاک روزبه‌روز غیر حاصلخیز تر هم شده. حالا ربطش با کود چیست؟ در این وضعیت طبیعتاً راندمان کشت شما پائین می‌آید قبلا ۵ تن در هکتار محصول می‌گرفتید، بعد شد ۴ تن، بعد ۳ تن، و برای اینکه این را جبران کنید هی کود بیشتر استفاده می‌کنید، کود ارزانترین و البته ناسالم‌ترین راه برای افزایش راندمان کشت است.»
خشکسالی نیز از نگاه این کارشناس یکی دیگر از عوامل موثر بر این بحران است، کرمی می‌گوید: «نکته بعد هم مسئله آب است، زمانی که آب کم شده و خشکسالی رخ می‌دهد این روی میزان محصول و راندمان آن اثر می‌گذرد و باز کشاورز برای جبران مافات و افزایش محصولش کود استفاده می‌کند».
کشاورزی کردن در یک زیست بوم شکننده و با روش‌های نادرست، دایم محصول را در معرض تهدیدها و آفت‌هایی قرار می‌دهد که کشاورز سعی می‌کند با سم آن را کنترل کند.
به گفته این اقلیم‌شناس کشاورزی کردن در یک زیست بوم شکننده و با روش‌های نادرست، دایم محصول را در معرض تهدیدها و آفت‌هایی قرار می‌دهد که کشاورز سعی می‌کند با سم آن را کنترل کند و این منجر به وضعیت موجود در ایران می‌شود.
نبود سازوکارهای استانداردی برای کنترل سلامت محصول در داخل ایران و عدم امکان بررسی و ثبت شکایت از یک محصولات ناسالم یکی دیگر از فاکتورهای موثر از نظر این کارشناس است، او تاکید دارد: «اساسا مصرف کننده ایرانی حامی ندارد. کشاورز کود استفاده می‌کند، سم استفاده می‌کند، محصولی که ارائه می‌دهد با استاندارد بهداشتی هیچ جای دنیا نمی‌خواند، اما شما نمی‌توانید جایی شکایت کنید و آن را بررسی کنید، نهاد مستقلی برای گرفتن حق مصرف کننده وجود ندارد که فرد برود و بگوید مثلا این محصول برنجی که اینجا کاشته شده در آن شرایط نباید توزیع شود.» او می‌افزاید: «حکومت به کشاورز باج می‌دهد، چرا که اگر بخواهد مانع از استفاده از کود و سم شود کشاورز ضرر می‌کند، ورشکست می‌شود و بعد حاکمیت باید پول بدهد به کشاورز، از این رو ترجیح می‌دهد این کار را نکند و بگذارد با همان کود و سم به کارش ادامه دهد و این نکته دردناکی است.»
از نگاه ناصر کرمی نکته چهارم این است که «در همه دنیا با در نظر گرفتن اینکه استفاده از کودها و سموم چه مقدار خطرناک است روزبه‌روز مقررات سختگیرانه‌تر شده و پابه پای این سخت‌گیری روش‌های کشاورزی هم تغییر کرده و کشاورزی مدام ارگانیک‌تر شده است و استفاده از مواد شیمیایی در آن کمتر می‌شود و این چیزی است که موجب شده ما به تدریج عقب بمانیم. مانند موجودی هستیم که خودش را به شرایط جدید وفق نداد و از این رو در دنیای مدرن مدام پس زده می‌شویم. به نظر من اینکه محصولات ما را پس می‌فرستند فقط یک چیز اقتصادی یا تجاری کوچک نیست، بلکه پس زدن یک روش زندگی و استانداردهای این زندگی و نحوه مدیریت چشم انداز آن است.»
به گفته این کارشناس از این به بعد صادرات محصولات کشاورزی از ایران بسیار دشوار خواهد بود و فقط بخش‌هایی که بتوانند خود را به استانداردهای لازم برسانند شانس بازماندن در بازار را خواهند داشت.
با وجود این بعید است بخش‌هایی که محصولات خود را در داخل کشور به فروش می‌رسانند تغییری در روال پیشین خود بدهند و میزان سموم و نیتراتی که به خورد ایرانیان داده می‌شود کاهش یابد.