اندیشه مهمان

 چندی پیش، مقالۀ « روشنفکری دینی و مسئله شر»، نوشتۀ محمدرضا نیکفر را در سایت «رادیو زمانه» خواندم.[۱]  به نظرم، خطاهای چندی در تحلیل ایشان دربارۀ  حدود و ثغورِ کند وکاوهای روشنفکرانه و دین اندیشانۀ جماعت ِموسوم به نواندیشان دینی

منطق خشونت انقلابی، نوعی بازگشت به «قانون طبیعی» است. با این تفاوت که در وضعیت طبیعی خشونت به‌طور غیرارادی و به فرمان غریزه یا شعور ناخودآگاه برای صیانت از خود به‌کار می‌رود، اما در انقلاب‌های اجتماعی جدید، به صورتی ارادی و هدفمند به‌منظور غلبه بر ظلم و بی‌عدالتی اعمال می‌شود؛ البته شورش‌ها از این قاعده مستثنی هستند.

جلال الدین محمد بلخی رومی؛ مردی که در سده هفتم هجری قمری در حوزه تمدنی و فرهنگی ایرانی می‌زیست و می‌اندیشید و آثاری خلق کرد کیست؟ یک صوفی یا یک حکیم؟ چه ربطی به انسان امروز به نحو اعم و به ایرانیان به نحو اخص دارد؟ آیا کسی اعم از یک فرد، گروه، دسته، جامعه، فرهنگ و تمدن می‌تواند مدعی شود که مولانا به او اختصاص دارد و به دیگران ربطی ندارد؟ چه نتایجی بر این ادعا مترتب است؟ در طول سده‌هایی که از مرگ مولانا گذشته نگاه مخاطبان به او دچار چه تحولاتی شده است؟ مولانایی که در سنت تصوف خانقاهی جای داشته امروز چه جایگاهی در عرفان جهانی دارد؟

وقتی فرانسویان نیروهای اشغالگر را از فرانسه خارج کردند، ژنرال دوگل از آندره موروا رمان‌نویس و متفکر بزرگ خواست تا وزارت آموزش و پرورش را برعهده بگیرد. موروا پذیرفت اما گفت من کتاب‌های درسی را اساساً عوض می‌کنم و تا پایان تحصیلات دبیرستان به بچه‌ها بیش از سه چیز نخواهم آموخت. یکی زبان و ادبیات فرانسه تا فرهنگ کشور خودشان را بشناسند. یکی ریاضیات که وقتی در حال خرید و فروش هستند کلاهی سرشان نرود و دیگر فقط درس‌های زندگی را به آنها یاد خواهم داد. فیزیک و شیمی و تاریخ و جغرافی و… را می‌گذارم برای زمانی که وارد دانشگاه می‌شوند و می‌خواهند در رشته خاصی وارد شوند.

مولانا در بیان این است که معشوق ما از ما بیرون نیست .معشوق ما در درون خود ماست .یک معشوق بیرونی که بیاید و از ما دل ببرد در بیرون وجود ندارد . ما دلمان را خودمان برده ایم . ما دلباخته ی خویشتنیم . هم دلبریم هم دلداریم هم دلباخته ایم هم عاشقیم هم معشوقیم

می دانید که چیزی در قرآن وجود دارد که قابل ترجمه نیست. الفاظش قابل ترجمه هستند و معانی‌اش را تا حدی می‌توان ترجمه کرد. چون برخی کلمات دارای چندین معنا هستند. اما سومین مساله، حضور الهی است که قابل ترجمه نیست.

درآمد| تفسیرشناسی، علم تفسیر یا هرمنوتیک در سنت اسلامی برخلاف الهیات مسیحی قدمت چندانی ندارد، این در حالی است که خود تفسیر قرآن چنان که عالمان و محققان اذعان دارند، از همان عصر نبوت آغاز شده و تا به امروز

آلن بدیوی فیلسوف در ۷۹ سالگی از جوانی و جوان‌ها می‌نویسد: جوان‌هایی که لیبرالیسم بدون جهت‌یاب و قطب‌نما رهاشان کرده است، جوان‌هایی که داعش اغواشان کرده و البته جوانی خودش که مُهر کمونیسم بر آن خورده و او هنوز بدان

دکتر محمود صدری استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه تگزاس ایالات متحده است. او دکترای جامعه‌شناسی خود را نیز از دانشگاه نیواسکول آمریکا دریافت کرده است. با او درباره گفت‌وگو و جدال تمدن‌ها و نقش مذهب در آن گپ زدیم . او

این تلقی که نابرابری اجتماعی به‌شدت افزایش یافته است و احساس فقدان قدرت، یعنی این احساس که منافع شما دیگر در سیاست نمایندگی نمی‌شود، همگی زمینه‌های بسیج عمومی علیه خارجی‌ها، روی گرداندن از اروپا و نفرت از اتحادیه اروپا را ایجاد می‌کنند. در زندگی روزمره توام با ناامنی، «نوعی احساس تعلق ملی و فرهنگی» به راستی عاملی ثبات‌بخش است.

سالکان طریق از نوع واعظ، بخشی از جهان ما هستند. به گمان من دنیای ما مثل هروقت دیگر و شاید بیش از هروقت دیگر، اکنون به صدای اینان و به دعوت اینان نیازدارد. اکنون پرسش من این است: اینها کجای

واضح است که آمریکا همچنان جایگاه جهانی خود را دارد، اما زمانه تغییر کرده است. اوباما به اجلاس گروه بیست می‌رود و می‌گوید، «ما بایستی این کار را بکنیم»، و آنگلا مرکل هم ممکن است در جواب بگوید، «نه، ما این کار را نمی‌کنیم». در دهه ١٩٧٠، چنین اتفاقی محال بود.

دانشگاه وین با آن تاریخ غنی و شهرت علمی و ساختمان نئوکلاسیک چشم‌گیر از جلوه‌های جهان آلمانی‌زبان است. اما هفته گذشته، به مدت سه روز، بیش از هر زبانی این فارسی بود که در گوشه و کنار این دانشگاه به

دانشگاه از ملحقات نهادهای دیگر در اینجا پرسش از نهاد دانشگاه است. اولین بار دکتر غلامحسین صدیقی، پدر جامعه‌شناسی ایران از نسل اول پایه‌گذاران جامعه‌شناسی بود که نهاد را در برابر Institution ترجمه کرد و نهادها به لحاظ جامعه‌شناسی ساخته‌ای

در این نوشتار مایلم رابطه میان دموکراسی و آزادی بیان، و نیز ارزش آزادی بیان در متن یک نظام دموکراتیک را به اختصار بررسی کنم. دموکراسی دموکراسی را می توان به بیان ساده روشی برای تصمیم گیری جمعی دانست، روشی

وپن دمکراسی — برکسیت اسلاوی ژیژک را برانگیخته است: «می‌دانید که نظر عامه گاهی اوقات درست نیست. به‌گمانم بعضی وقت‌ها باید از ارادۀ اکثریت تخطی کرد.» این حس‌وحال شاید برخی هوادارانِ او را غافل‌گیر کند؛ اما گفت‌وگوی من و او، دودلی

اخیرا شاهد رفتارهایی از سوی نسل چهارم و پنجم کشور یعنی متولدین دهه ٧٠ و ٨٠ هستیم که شاید پیش از این و در نسل‌های گذشته کمتر رخ داده است. مثل شرکت چندصد هزار نفری در مراسم خواننده مورد علاقه‌شان،

تصوف بیشتر به شریعت و سیروسلوک خانقاهی گرایش دارد، اما عرفان آن عطر عاشقانه‌ای است که ما از بوییدن گل‌های شریعت و طریقت حس می‌کنیم. زیبایی‌شناسی عرفان بیشتر از شریعت است و به ‌تعبیر دکتر شفیعی‌کدکنی، عرفان نگاه زیبایی‌شناسانه به دین است

صدق و کذب، صفت فعل گفتاری است، آن گاه که آدمی می خواهد از حقیقتی سخن بگوید. سخن صادق، سخنی است که حقیقت را آن چنان که هست بازتاب می دهد و سخن کاذب، سخنی است که مطابق با واقعیت

پرسه زدن در این مجتمع، هرچند در ظاهر بی‌هدف و بی‌فایده جلوه می‌کند، اما برای کسانی که در این کنش سهیم شدند حکم روایتی از تفاوت‌های خودشان با نسل‌های پیشین را داشت. در این روایت، حس‌وحالی از مهارناشدگی موج می‌زند، حس‌وحالی از تلاش برای برساختن یک ضدروایت، تلاش شخصیت‌های پسامدرن به بیرون رفتن از روایت رسمی و ایجاد روایتی به قلم خودشان بر ضد مولف.

روشن‌فکران دینی و غیردینی ما متأسفانه ‌همه‌ی نظریه‌ها و دانش سنجیده و انباشته و آزموده در علوم انسانی و اجتماعی درباره‌ی خشونت را وقتی نوبت به فهم و تبیین گرفتاری‌هایی مثل خشونت در جامعه‌های مسلمان‌نشین می‌رسد، فراموش می‌کنند یا نادیده می‌گذارند، و دست از کلیشه‌های کلونیالیستی دویست‌سیصد‌سال پیش که فرهنگ را ام المسائل و البته شاه‌کلید همه‌ی قفل‌ها می‌دانست، برنمی‌دارند و با افتخار در شیپور فرهنگ‌گرایی می‌دمند و آخر سر هم یا درصدد اختراع چرخ سنت یا فرود آوردن وحی جدید برمی‌آیند، یا از یوگا و معنویت‌درمانی سر در می‌آورند.

توضیح : نوشتار« رویای رسولان و جامعه مومنان» نوشته آقای سیدهادی طباطبایی پیش از این در این ستون منتشر شده است. اکبر گنجی در بخشی از این مقاله به انتقادات وارد شده به خود در آن نوشته پاسخ داده است و آن را

در این نوشتار مایلم رابطه میان دموکراسی و آزادی بیان، و نیز ارزش آزادی بیان در متن یک نظام دموکراتیک را به اختصار بررسی کنم. دموکراسی دموکراسی را می توان به بیان ساده روشی برای تصمیم گیری جمعی دانست، روشی

۱-اکبر گنجی مقاله محققانه‌ای در نقد فرضیه رؤیای رسولانه نگاشته است[۱]. وی در ۱۴ بند، به انتقاداتی می‌پردازد که رأی عبدالکریم سروش را نشانه می‌رود. نقدهای گنجی البته در خور تأمل است و بعضاً می‌تواند به پیراسته شدن این نظریه

مخالفان سندرز او را “پوپولیست” می نامند. اما حقیقت آن است که سخنان و برنامۀ سندرز – که نیازی به تکرار آنها نیست – مانند قارچ یک شبه از زمین سربیرون نیاورده، پیشینۀ قوی در فلسفۀ سیاسی آمریکا در قرن بیستم دارد. جنجال های پوپولیستی را می توان از روی بی ریشگی نظری، فرصت طلبی و جعل فاکت ها بازشناخت.

من در این نوشته می کوشم تا استدلال کنم که فرضیه سروش لااقل با ۱۴ اشکال روبرو است که عبارتند از: ۱- رفت و آمد میان خدای متشخص و خدای بی صورت محض. ۲- محدود بودن نظریه به صرف قرآن یا تعمیم آن به وحی. ۳ – مشکلات معرفتی فرضیه. ۴- رفت و آمد میان خواب های تعبیر شده و خواب های تعبیر نشده. ۵- محتوای بصری نداشتن کل قرآن. ۶- نتایج روانشناسانه غریب. ۷- تکرار نظر مشرکان در قالبی نو. ۸- غیر حساس بودن به رفتار و گفتار پیامبر. ۹- استدلال بهترین تبیین نامعتبر. ۱۰- غیرقابل قبول بودن فرضیه برای جامعه مومنان. ۱۱- غیر تاریخی بودن نظریه. ۱۲ – مغفول نهادن هدف هدایتگری

سهیل محسن افنان، در بررسی کم‌نظیرش در باره‌ی تاریخ مفهوم‌های فلسفی در عربی و فارسی، این جمله را ازآلفرد نورث وایتهد[۱] نقل می‌کند: «فلسفه، زبان را دوباره طراحی می‌کند، به همان ترتیب که در یک علم طبیعی ابزار[های] از قبل