آمد‌نیوز چگونه آمد؟

طاها پارسا

فیک‌نیوز، جایی برای اختراع شبه‌خبر و جعل پیام است. فیک‌نیوز در ظاهر شبیه یک رسانه‌ی معمولی خبری است و از الگوهایی شبیه روزنامه‌نگاری حرفه‌ای برای ساخت خبر و تولید پیام استفاده می‌کند. سازنده‌ی «پیام» به «اقتصاد رفتاری» جامعه‌ی هدف توجه‌ی کافی دارد. یعنی او می‌داند که مردم برخی کالا‌ها را به‌ وضوح بر برخی دیگر ترجیح می‌دهند؛ بودجه‌ی محدودی دارند و دنبال رضایت حداکثری هستند. پس خبری اختراع می‌کند که تایید‌کننده‌ی کلیشه‌ها و میان‌بر‌های ذهنی مخاطب باشد تا خواننده در کمترین زمان و با کمترین زحمت به رضایت حداکثری برسد و پیام جعلی را بدون سند از منبعی مبهم و رسانه‌ای ناشناخته بپذیرد و مشتری شود.

فیک‌نیوز، در شکل ساده‌اش هدفی تجاری و اقتصادی دارد. پیچیده‌تر که شد می‌تواند اهداف سیاسی را هم تامین و رقیب را تخریب کند. اما حرفه‌ای‌ترین کارکرد فیک‌نیوز ایجاد «خطای تحلیلی» در جامعه‌ی هدف است. یعنی فیک‌نیوز اگرچه بخشی از حقیقت را به خدمت دروغ در می‌‌آورد اما بزرگترین تاوان دروغ این نیست. سریال چرنوبیل از این نکته‌ی طلایی پرده برداشته: «بزرگ‌ترین هزینه‌ی دروغ این نیست که شاید ما دروغ را با حقیقت اشتباه بگیریم. خطر اصلی اینجاست که اگر زیاد دروغ بشنویم بعد دیگر قادر نیستیم که اصلا حقیقت را تشخیص بدهیم».

فیک‌نیوز بر منطق شبکه استوار است و نه بر منطق رسانه(های کلاسیک). به همین خاطر شبکه‌های اجتماعی استعداد جذب و گسترش فیک‌نیوز را دارند. سیگنالی یا پیامی که در شبکه‌های اجتماعی از طریق یک نود(گره) پر قدرت تقویت شود، خیلی زود به دست مخاطب می‌رسد و در شبکه‌های عظیم، پیامی که از طریق نودهای پر قدرت منتشر یا تقویت نشود، نادیده می‌ماند. فیک‌نیوز هم برای آن‌که بتواند به مقصد برسد باید یا یک نود پرقدرت را در خدمت بگیرد و یا از سوی نودهای پرمشتری مورد توجه قرار گیرد. تمام نودهایی که به هر دلیلی پیام تولید شده در فیک‌نیوز را مخابره می‌کنند در خدمت او قرار می‌گیرند. حتی اگر پیام تولید شده در فیک‌نیوز به شکل انتقادی و یا به قصد تکذیب، از یک نود پرقدرت مخابره شود، هدف تامین شده است چون از پایه بنا نبوده است که خبری درست یا واقعی منتشر شود بلکه هدف رساندن کالا به دست مشتری است؛ همان مشتری که کالا بر اساس ِاقتصاد رفتاری او تولید شده است. گفته می‌شود که بیش از ۹۰ درصد رفتارها و انتخاب‌های آدمی بر مبنای کلیشه‌ها و میان‌برهای ذهنی است و فیک‌نیوز میان‌بری برای کسب رضایت مخاطب در بطن خود دارد.

وحالا  به کمک این مقدمه (و نکات فشرده)  می‌شود به این سوال پاسخ داد که  آمدنیوز چگونه آمد؟ به‌عبارتی دیگر چرا آمد‌نیوز به یک کانال مشهور و گاه موثر  تبدیل شد؟

ابتدا گرداننده یا گردانندگان این کانال تلگرامی، نظر تعدادی از نودهای پرمخاطب شبکه‌های اجتماعی زبان فارسی را (ولو به شکل سفارشی، انتقادی و حتی تحقیر و تکذیب)  جلب کردند و آنان را در خدمت گرفتند. سپس با خریدن تعداد زیادی عضو غیرفعال در پیام‌رسان تلگرام، به شکلی حباب‌‌وار، خود را در مقام یک نود پرقدرت معرفی کردند* تا این‌که به تدریج به یک نود واقعی پر اشتراک تبدیل شدند. پیام‌ها را هم مطابق با اقتصاد رفتاری مخاطبان خود تولید کردند یعنی آن‌ها می‌دانستند جامعه‌ی ایران، با حوصله‌ی کم (بودجه‌ی محدود) چه خبرهایی (کالاهایی) را ترجیح می‌دهند و می‌خواهند با کمترین زحمت به حداکثر رضایت برسند. این فیک‌نیوز، اهداف سیاسی خود را علیه رقیب یا رقبا پی‌گرفت و در موارد متعددی هم موفق شد، و البته بنا به ماهیتِ خود، حقیقت را به خدمت دروغ درآورد و خواسته یا ناخواسته در مقاطع مختلف کاری کرد که مخاطب دچار خطای تحلیلی شود و قدرت تشخیص حقیقت را هم از دست بدهد.

*پینوشت: روح‌الله زم، در یکی از فایل‌های صوتی منتشر شده از او، وقتی طرف مقابل به او می‌گوید که عضوهای کانالش ریزش داشته، در جواب می‌گوید«حالا گفته‌ام ۱۰۰ هزار تای دیگر بریزند». منظور او مشخصا اضافه کردن(خریدن) ۱۰۰ هزار عضو غیرفعال اما پولی برای کانال آمدنیوز است. امیدوارم این یادداشت حمل بر تاییدٍ بازداشت ربایش‌گونه‌ی روح‌الله زم از سوی سپاه پاسداران نشود. از خدا می‌خواهم که از کلیه‌ی حقوق طبیعی و قانونی برخوردار باشد و در دادگاهی منصفانه و علنی و با حضور هیات‌منصفه بتواند از خود دفاع کند و با تادیه حقوق احتمالی، سرانجام در کنار همسرش و فرزندانش زندگی بهتری داشته باشد.

تلگرام
توییتر
فیس بوک
واتزاپ

15 پاسخ

  1. اینجا ظاهرا ناشناس ماندن فقط برای پنهان کردن حجم نادانی ست و امکان و پنجره ای ست تا سر را از آن بیرون بکشی برای گفتن هر یاوه ای که پیش آمد. من هنوز مبهوت چیزهایی هستم که آن ها را به میل خودت (شبکه فنسی ) در رسانه نام گذاری کرده ای. به من فقط بگو شبکه فنسی چیست ؟ آنگاه الباقی هر چه گفته ای فرض می کنم که صحیح بوده است.
    شبکه فنسی بزرگوار؟

  2. ق مثل قیر ، یا مثل قیف ؟؟ زیاد مهم و متفاوت هم نیست البته! ق خان لابد فقط تو رسانه را بلدی… هرچه نوشتم لازم باشد توضیحش هم می دهم . اگر نماینده اش نیستی بگذار خودش به اذن خدای رب و جلاله به سخن خواهد آمد . و از همان عالم غیبی که در نوشته اش هست و خودش فقط می فهمد جواب می دهد. سوال از نویسنده بود . مگر اینکه قیف هر دوتان یکی باشد و پاسخ او از قیف شما صادر شده است؟
    به فرض که زم بدترین آدم جهان . این نهایت بی اخلاقی و بی پرنسیبی است که بر او و رسانه ای که دیگر نیست اینگونه هجمه غیر قابل اثبات وارد کنی و نه ترس زن و دختر بی پناهش را ببینی و نه شک کنی که همین مطلب هم کوچکترین گزک و دست آویزی دست بازجو و قاضی اش بدهد . سوال برای دفاع از زم نیست از روحیه ی زمی نویسنده است .گیرم اصلا نویسنده نعوذبالله به فرض محال راست بگوید باید از نویسنده و موافقانش که اینجا مدحش می کنند پرسید چرا نظر مخالف آزارتان می دهد و بهانه جوئی میکنید و می گویید دهنش را ببند . چرا تا وقتی آمد نیوز بود و هر روز می آمد … شما با این شجاعت برای افشا کردنش نمی آمدید ؟!

  3. عجب !
    نه وکیل و نماینده ی نویسنده مطلب هستم و نه قصد دفاع دارم ،اما به اندازه ی یک خواننده که کمترین درکی از رسانه دارم به شما میگویم که دست کم اینجا بخوبی نشان دادید که مهمل گویی و بی خبری چه نسبت های مستقیمی با هم دارند.
    قواعد هرمی ؟ شبکه فنسی ؟
    اگر شما یکی از اینها را بیرون از مقوله بنائی و تجارت ،توانستی توضیح بده.
    مادامی که شما هیچ مرز اخلاقی نشناسی محدودیتی هم در تاختن بر شعور مخاطب نداری. جهل است یا تجاهل اهمیتی ندارد، چیزی از اصل نادانی کم نمی کند. تجاهل ،جهل دیگری را با خود همراه میکند. تو را حتی دانا هم جلوه نمیدهد دوست عزیز. آن جمله که شما نوشتید ، پس و پیشی دارد که آنرا شرح می دهد. این کارهاهر دلیلی داشته باشد از چندش آورترین حربه ها برای پیش بردن مطامع کودکانه است . نکنید با خود چنین.

  4. شاید نشر ندید ، اما بخوانید . به این جمله نویسنده دقت کنید :
    (بنا به ماهیت خود ،حقیقت را به خدمت دروغ درآورد!)
    این سفسطه خنده دار، قابل وصف نیست. ایشان افق های پرت و پلا نویسی را جابجا کرده اند.
    نویسنده پیداست احساساتی شده، به شدت جوگیر شده ، چیز محدود و معمولی که همه از آن باخبرند توی ذهنش بوده و یکباره تصمیم گرفته از رازی پرده برداره که اصلا راز نیست پس به روشی مشابه به همان فیک ها از اون طرف قضیه در اومده و هدف او اغفال کسانی ست که منتقد فیک نیوز ها هستند، غافل از اینکه خوانندگان هم که حوصله فکر کردن به مسئله درجه چندم اینچنینی را ندارند فرض میکنند که نویسنده کاربلد حرف درستی می زند ،غافل از اینکه خودشون قربانی فیک دیگری هستند . پشت سر هم قلمبه را در سلمبه بافتن و به تن مشتری کردن. منطق رسانه هم اگر هم رده با منطق شبکه نباشه فاقد کارکرد میشه. مثلا فکر کنید سی ان ان یا بی بی سی فاقد منطق شبکه باشن ( حتما واقفیم که منظور شبکه آنتنی و تلویزیونی نیست ) مثلا بی بی سی از قواعد هرمی خبر و شبکه های فنسی و گستردگی زبانی استفاده نمیکنه پس چیه؟ این به قول شما نود و گره بی اثر میشه اگر تو ندونی چی منتشر می کنی. در اینکه آمد نیوز فیک بود بحثی نیست اما نه به این منوال . خب شما هم با همین ترتیب و توضیح فیک هستید وقتی مقاله ها دست بدست میکنید چون توانایی لینک شدن شما نه بر مبنای محتوا که بر اساس تاثیر در رسانه های هدف و بعضا همکار هست، لینک ،باز نشر و دوباره لینک این یعنی شبکه . که البته در این زمینه انصافا آمد نیوز از شما قو ی تر کار کرده. تفاوتتون تقریبا همینه.

  5. مطلب جاندار و جانانه ای بود، دستمریزاد. اما کاش مطلبی هم منتشر می شد که بررسی میکرد چگونه می توان فیک نیوزهای آتی را بی/کم اثر کرد…. یعنی گیر و ایراد رسانه ی معتبر چیست که فیک می تواند او را دور بزند!

  6. بابا یکی زیر مقاله دیگری نویسنده یک مطلب دو بی سواد نامید. حالا همه فک و فامیل و اهل قبیله بخاطر ناراحتی از اینکه اون نظر منتشر شده اینطور یی ریط دارن انتقام میگیرن. بچه گانه است واقعا

  7. با این تحلیل … و بی سر و ته نشان دادی که نه سواد داری و نه شعور و خودت از صدتا فیک نیوز بدتری . داداش مگه مجبوری راجع به چیزی که سوادشو نداری مطلب بنویسی ؟

  8. قصه ی این مقاله، میتواند برای سایت زیتون هم، و بخصوص تحلیل گران خبری آن موجب عبرت و تنبه باشد. گاهی مسابقه ای در میگیرد در هیجانی نوشتن و پرداختن اخبار بطور احساسی و با اهداف واغراض خاص. همان روشی که صدا و سیمای میلی و البته اکثر رسانه ها، کمی پررنگتر و یا کمرنگتر عمل میکنند. و بعد ادعا میکنند fair and balanced.

  9. لطفا کامنت های بی محتوا و توهین آمیز را حذف کنید. دو صفت و ویژگی:
    بی محتوی
    توهین آمیز
    اینها توهین به مخاطب و موجب اتلاف وقت است. کمترین فایده اش، انزوا و مودب شدن اینجور کامنت گذاران است. لطفا به آنها مجال ندهید که آبرو ندارند و آبرو میبرند.

  10. این یادداشت کوتاه از عمیق اندیشیدن نویسنده پرده بر می دارد، دست مریزاد! عالی بود.
    اما بیایید کمی در خلوت خود بیاندیشیم و به حافظه تاریخی خود رجوع کنیم و ببینیم که آیا جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ حاصل فیک نیوز نبود؟ آیا هجوم مغول وار به لیبی حاصل فیک نیوز نبود؟ آیا ادعای مبارزه ی غرب با داعش فیک نیوز که هیچ سوپر فیک نیوز نبود؟ و این را ادامه دهیم تا برسیم به یمن و ایران خودمان!
    هموطن محترم و گرامی آقای پارسا من از خواندن این مقاله از صمیم قلب به وجد آمدم. چون شما به حتی کالایی شدن اخبار اشاره کرده اید. این را بگذاریم کنار کالایی شدن بهداشت، کالایی شدن آموزش و پرورش و یا ورزش و … تا نتیجه بگیریم که به دنیای نئولیبرالیسم خوش آمدیم!
    و اما! و اما چگونه است که در همین سایت شما مدافعین و مروجین نئولیبرالیسم که همه جنگ ها و مداخلات صورت گرفته بواسطه فیک نیوز را موجه جلوه می دهند، دست بالا را دارند؟ چگونه است که فیک نیوز اینجا در مورد زم صادق است، که هست، اما در قبال دکتر .‌‌… و دیگر مروجان فیک نیوز جریان غالب صادق نیست؟

  11. مطلبی بود با واقعیت علمی و عینی. دنیای امروز، دنیای رسانه ای، اقتصاد امروز اقتصاد رسانه ای و مالا جنگهای امروز جنگهای رسانه ای است و باید مردم‌ برای این دنیا تجهیز شوند و آموزش بیابند. مطلبی قابل تقدیر بود.

  12. چهار تا کلمه بی سر و ته ، به زور ننویس، با یک نظر میشه فهمید چیزی بارت نیست.
    اصلا اون زم بچه آخوند صد برابر شما اپوزیسیون بود، اگه نبو با این قیمت سراغش نمیرفتند ، جمهوری اسلامی به شما ها یه پولی هم میده که بمونید و بنویسید… ریزه بورژواهای بی سواد

دیدگاه‌ها بسته‌اند.

چهره‌ی مچاله‌شده از گریه و لابه‌ی بسیارِ او، بِرندی شده بود. بر بالای هر منبری که می‌رفت، در جمعِ هر جماعتی که می‌رفت؛ اشک‌اش دمِ مشکش بود. چشمِ جوانان مؤمن و انقلابی را خوب گرفته

ادامه »

سالها پیش که رهبر جمهوری اسلامی در بزنگاه انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ جنجال سند آموزشی ۲۰۳۰ را به‌پا کرد در مطلبی با عنوان «اصولگرایان

ادامه »

توی یک عالم دیگری سیر می‌کرد. در عوالمی که به واقعیت راه نداشت. تک‌تک جمله‌هایی که بیان می‌کرد و سفارش‌هایی

ادامه »