بایگانی

شاید کسی انتظار نداشته باشد که دروغ هم جزو مغالطات باشد ولی مغالطه‌ی دروغ (Lying Fallacy) یکی از رایج‌ترین مغالطه‌هاست که البتّه تشخیص آن از دروغِ ساده کمی دشوارتر است. این مغالطه معمولاً جایی صورت می‌گیرد که راست و دروغ به هم آمیخته باشند. مثلاً گوینده پس از ادامه…

هرگاه در جواب نقد نظری یا اعتراض عملی، معنای گفته‌ی پیشین خود را آن چنان عوض کنیم که هیچ نسبتی با معنای اوّل نداشته باشد و در ضمن ادّعا کنیم که از ابتدا همین نظر را داشتیم مرتکب مغالطه‌ی «تغییر تعریف» (definitional retreat) شده‌ایم:  مثال اوّل: پیش از قبول آتش‌بس شعار ادامه…

یکی از رایج‌ترین انواع مغالطات منطقی،‌ مغالطه‌ی «تعمیم ناروا یا شتابزده» (hasty generalization) است. در این مغالطه، بررسی چند نمونه‌ی محدود یا نامتعارف از یک نوع به صدور حکمی کلّی برای آن نوع می‌انجامد. در واقع این مغالطه صورت اشتباه استقرای ناقص است. «استقرا» استدلالی است که در ادامه…

هیچ عملی نیست که دارای دشواری‌ها خاص یا پیامدهای ناگوار نباشد؛ آنچه ما را به انجام عملی ترغیب می‌کند محاسبه‌ی نفع و فایده‌ی انجام آن با هزینه‌ها و تبعاتش است. اگر کسی به بهانه‌ی مقدّمات یا پیامدهای جزئی از انجام عملی صحیح خودداری کند،‌ مرتکب مغالطه‌ی «بهانه‌جویی» (Trivial ادامه…

دروغ (Lying) علاوه بر وجه اخلاقی‌اش یکی از مغالطات نیز به شمار می‌رود با این تفاوت که دروغ اخلاقی مطابقت‌نداشتن یک گزاره با اعتقاد گوینده است ولی دروغ منطقی مطابقت‌نداشتن گزاره با واقعیّت. البتّه اگر پس از یادآوری اشتباه‌بودن یک گزاره به گوینده‌اش او همچنان بر آن پافشاری ادامه…

بعضی از مغالطات «مقام دفاع» به توجیه رفتار یا گفته‌ی پیشین شخص تعلّق دارند که «توسّل به معنای تحت‌اللفظی» (extensional pruning) یکی از آنان است. اکثر الفاظ به مرور و به‌خاطر تنوّع کاربردشان دارای معانی فرعی و زائدی می‌شوند که به تناسب محلّ استفاده، آن زوائد نیز به ادامه…

مبحث مغالطات بخشی کاربردی از دانش منطق برای همه‌ی کسانی است که به پرهیز از اشتباه و تفکّر سالم‌تر علاقمند باشند. منطق‌دانان حدود صد مغالطه را بنا بر استقراء شناسایی کرد‌ه‌اند و شرح داده‌اند. می‌توان از بسیاری از اشتباه‌های رایج در بحث‌های فرهنگی،‌ اجتماعی، ‌سیاسی و معرفتی با ادامه…

اشاره: «ع.ایماگر»، نویسنده‌ی محترم  وبلاگ «ایمایان»، که در پرداختن به مغالطات هم دستی بر آتش دارد، در سه پست وبلاگی، نقدهایی بر سلسله یادداشت‌های ستون «مغالطات» زیتون نوشته است. به نظرم جالب و خواندنی آمد و با نویسنده هماهنگ کردم که نقدهایش را  یک‌جا در زیتون نیز بازنشر ادامه…

پذیرش مسئولیت حمله‌های تروریستی تهران به وسیله‌ی داعش، بهانه‌ای شد که  هویت قومی و مذهبی تروریست‌ها، در کانون توجه رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گیرد. در میان انبوه کسانی که تاکید بیش از حد بر مولفه‌های قومی و مذهبی را نادرست می‌دانستند و ظهور و بروز داعش و ادامه…

حالت طبیعی این است که هر یک از ما اجازه دهد که وقایع و حقایق خارجی، بخشی از پیش‌فرض‌ها، پیش‌داوری‌ها و حتی داوری‌های او را اصلاح کند. یعنی اگر به واقعیتی برخوردیم که با پیش‌فرض‌های قبلی ما مغایرت داشت، باید از آن‌ها دست برداریم و در داوری‌هایمان تجدید ادامه…

در این یادداشت می‌خواهم به دو مغالطۀ متعارف در رسانه‌ها و بحث‌وجدل‌های زندگی روزمره اشاره کنم. یکی از آن‌ها مغالطۀ «توسل به اکثریت» است و دیگری«مغالطه توسل به دل‌سوزی و جلب ترحم». چه در مکالمات متعارف در فضای خانواده و جامعه و چه در گفت‌و‌گو‌های عمومی و  شفاهی‌ ادامه…

امروزه با ظهور پدیده‌هایی مثل رسانه‌های جمعی که موجب افزایش سرعت و سهولت تبادل اطلاعات شده‌اند، افرادی که دانش و توانایی بازی با لغات و مفاهیم را دارند به راحتی می‌توانند به اذهان عمومی در راستای مقاصدشان جهت‌دهند. در این رهگذر می‌توان با فراگیری علم منطق و آموزش ادامه…

عبارت «اگر کسی از کسی بپرسد» که به ظاهر در محتوای توییت حداد عادل نقشی جدی ندارد، محور اختلاف‌ها، سوء‌تفاهم و سوء‌استفاد‌ه‌ها از مثال اصلی است. هشتگ «#این_سوال_است_یا_تهمت» در شبکه‌های اجتماعی، به خوبی استعداد این عبارت را در مغلطه کردن، نشان داد…

حکم جلب و احضار شبانه‌ی محمود صادقی، نماینده مردم تهران در مجلس دهم، مخالفان و موافقان زیادی پیدا کرد. غلام‌علی حدادعادل، رئیس مجلس هفتم، از معدود کسانی بود که در دفاع از عمل‌کرد قوه قضائیه وارد عمل شد و در توییتر خود نوشت : برای روشن شدن فرق ادامه…

وزیر آموزش و پرورش دولت یازدهم، در آستانه‌ی دومین استیضاح خود قرار گرفته است. هفته گذشته علی لاریجانی رئیس مجلس دهم، اعلام کرد که طرحِ استیضاح وزیر  به هیات رئیسه مجلس تحویل داده شده است . در این طرح آمده،  یکی از دلایل استیضاح «ناتوانی وزیر در جلب ادامه…

نقل است که وقتی خواجه نصیرالدین طوسی، همراه با سپاه مغول به فرماندهی هلاکوخان، وارد بغداد شدند و می‌خواستند آخرین خلیفه عباسی را بکشند، خواجه نصیر که عالمی دینی و فلسفه دان بود، دستور داد خلیفه را درون یک نمد بپیچند و آن‌قدر مالِش دهند تا جان دهد. ادامه…

خانواده آیت‌الله منتظری فایل گفتگویی را از او منتشر کرده‌اند که یک سند تاریخی است و کمک شایانی به مورخان و پژوهشگران تاریخ معاصر می‌کند. این فایل در جای خود نیز این امکان را دارد که به‌عنوان یک سند حقوقی مورد استفاده قرار بگیرد.انتشار این‌گونه اسناد، به افراد ادامه…

اخیراً یک فایل صوتی منتشر شده  که حاوی گفتگویی است میان آیت‌الله منتظری و چند نفر از متصدیان اعدام‌های دسته‌جمعی سال ۱۳۶۷؛ این فایل می‌تواند  به عنوان یک سند تاریخی و  احیاناً حقوقی مورد استفاده قرار گیرد.محتویات این فایل صوتی،  نشان می‌دهد  که مراحل قانونی و شرعی برای ادامه…

افکار عمومی برای سیاستمداران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و به همین خاطر اغلب تلاش می‌کنند آن را به نفع خود تغییر دهند و در این راه ابایی ندارند که از انواع مغالطات هم بهره بگیرند. از رایج‌ترین مغالطاتی که در این راه مورداستفاده قرار می‌گیرند، مغالطات آماری‌اند؛ ادامه…

دولت یازدهم وارثِ بسیاری از سیاست‌ها و عملکردهای نادرست دولتِ دهم است؛ اما اگر کسی همه‌ی اتفاق‌های نادرستی را که در دولت فعلی رخ می‌دهد، ناشی از سیاست‌ها و عملکردهای نادرست دولت قبلی بداند، مرتکب مغالطه شده است. نام این مغالطه «علت جعلی» است. مغالطه «علتِ جعلی» (False Cause) یا ادامه…

در روزهای اخیر، افشای فیش‌های حقوقی با ارقام نجومی، به افشای دستمزدهای نجومی پزشکانِ دولتی هم تسری یافته است. وزیر بهداشت که خود یک پزشک است، به‌جای آنکه مشکل را بپذیرد و درصدد حل آن برآید، در گفتگویی با خبرگزاری خانه ملت، تلاش کرده است از این موضوع دفاع کند و برای قانع کردن ذهن مخاطب دلایلی بیاورد. اما ازآنجاکه یکجای کار می‌لنگد، در توضیحات خود مرتکب مغالطه‌های متعددی شده است.

عده‌ای از نزدیکان و بستگان آیت الله خمینی، هنگامی که از او یاد می‌کنند او را به جایگاهی فرا انسانی و غیرقابل دسترس می‌برند و متوجه نیستند که این جایگاه فرا انسانی، راه را بر هرگونه نقدی می‌بندد و در دراز مدت به محبوب و مولای آنان لطمه ادامه…

در نشست پرسش و پاسخ با سخنگوی قوه قضائیه، خبرنگاری می پرسد «آیا امید کوکبی زندانی محکوم به ۱۰ سال حبس و بیمار سرطانی، آزاد می شود؟» سخنگوی قوه قضائیه، بدون اشاره به قانونی* که شرایط را برای آزادی زندانیان بیمار، فراهم می کند،  در بخشی از جواب ادامه…

مغالطه ی «اهمال سور» ( fallacy of concealed quantification) نوعی  اهمال در استفاده از سورهای کلی و یا استفاده ی نادرست از سورهای مبهمی مانند «اغلب، اکثرا،گاهی،خیلی کم،معمولاً و…» است. کسی که می گوید«احمد اصفهانی است و اصفهانی ها زرنگ اند» منظورش این است که به شنونده القا کند ادامه…

مغالطه ی «پهلوان پنبه»( Straw man) نوعی واکنش به مدعایی است که نمی توان آن را رد کرد و نادرستی آن را نشان داد. دراین مغالطه، مدعای جدیدی مطرح می شود که به ظاهر شباهتی با مدعای اصلی دارد، اما در حقیقت نسخه ای پوشالی و یا بدلی ادامه…

مغالطه ی «دلیل نامربوط» یا « گم کردن موضوع» (۱)، سه حالت کلی دارد. حالت اول – که مورد نظر این یادداشت است-حالتی است که مقدمات و ادله ی ارائه شده در استدلال، نمی تواند نتیجه مورد نظر را به طور کامل اثبات کند و حداکثر موید بخشی ادامه…